50 tinten bagger

In één van mijn eerdere posts zei ik het al, ik heb voor mijn verjaardag een Kindle gekregen en Sander had die al heel lief gevuld met een selectie boeken, waaronder de trilogie van 50 shades of Grey. 50 Shades of Grey is geschreven door Mw. E. L. James en het begon oorspronkelijk als een fanfiction van de bekende Twilight serie over vampieren, maar het bleek succesvol, mw. James heeft wat veranderingen aangebracht en de wereld van de erotische literatuur zal nooit meer hetzelfde zijn.

50 tinten grijs 

Her en der had ik al gehoord dat het allemaal niet veel voorstelde, maar wanneer Sander dingen op mijn Kindle zet, ga ik er van uit dat hij wil dat ik het lees. Dus dat heb ik gedaan.

Spoilers ahoi!

Ik was geschokt, diep geschokt! Niet door de beroerde manier van schrijven... Ook niet door de vreselijk saaie en één-dimensionale karakters... Ook niet door het zeer zeer zeer voorspelbare plot... Zelfs niet door de milde BDSM seks...
Maar wel door het feit dat we in de 21e eeuw leven en dat een overduidelijk gewelddadige relatie wordt gepresenteerd als een nastrevenswaardig romantisch ideaal voor iedere vrouw!

Ieuw! Yuk! Blech!

Het verhaal is vrij eenvoudig. De jonge, naïeve (maagdelijke) Ana Steele komt per toeval een ongelofelijk rijke, knappe man tegen, Christian Grey. Hij valt voor haar en besluit dat hij haar moet hebben. Hij doet alles om zich voor haar te winnen en uiteindelijk lukt hem dat. Hij heeft een getroubleerde jeugd achter de rug, wat zijn weerslag heeft op hun relatie, maar uiteindelijk, door haar liefde en regelmatige seks weet hij toch te ontdooien en een goede partner en vader te worden.
Het speelt in op de fantasiën van een vijftienjarig meisje dat denkt dat zij een 'bad boy' kan redden van de consequenties van zijn zelfdestructieve gedrag. Ik ben al een tijd geen vijftien meer en ik heb deze fase al lang en breed achter mij gelaten.
Waar ik echt heel erg nerveus van werd is dat Christian Grey bijna alle klassieke tekenen van een gewelddadige partner vertoond. Hij erkent dat ook min of meer in zichzelf en hij heeft voor hij een relatie met Ana begon ook nooit een 'echte' relatie gehad, alleen zakelijke verhoudingen met vrouwen uit het BDSM wereldje, die wisten waar ze mee bezig waren. Ana heeft geen idee.

De signalen dat je partner een mishandelaar kan zijn (en dat je weg moet rennen):

1. Jaloezie - Check, Christian wordt boos wanneer Ana contact heeft met mannen, maakt niet uit of het collega's, vrienden of kennissen zijn of wat het contact inhoudt. 
2. Bezitterigheid - Check, meermalen vertelt Christian dat Ana en haar lichaam aan hem toebehoort. 
3. Controlerend gedrag - Check, hij geeft haar een dure mobiele telefoon en laptop, de enige conversaties die zij daarop heeft, zijn met hem. Hij wordt woedend wanneer zij niet is waar zij had gezegd te zijn. Wanneer zij dat doet zoekt hij haar en brengt haar terug naar waar zij hoort te zijn. 
4. Schelden - Check, vooral wanneer Ana onverwachte dingen doet. 
5. Kleineren - Check, Christian ziet Ana als dom, weerspannig en naïef en laat dat ook aan haar weten. 
6. Bedreigen - Check, met slaag of gewelddadige seks, wanneer ze hem weerstreeft of uitdaagt. 
7. Isoleren - Halve check, Christian is niet dol op de beste vriendin van Ana, die kritisch is ten opzichte van zijn gedrag. Hij kan het wel goed vinden met Ana's moeder en stiefvader. 
8. Stemmingswisselingen en wisselend gedrag - Check, voor Ana is dit zelfs een reden om de relatie met Christian tijdelijk te stoppen. Na verloop van tijd is zij bang om belangrijke onderwerpen ter sprake te brengen, bang dat hij boos wordt. Wanneer hij boos is geweest, kan hij zo weer omslaan naar liefdevol, zodat Ana niet weet hoe serieus zijn woede of zijn liefde zijn. 
9. Schuld geven aan anderen - Halve check, hij schrijft zijn gedrag toe aan zijn kindertijd, die toegegeven vreselijk was, maar voor therapie lijkt hij niet open te staan, dus zijn omgeving moet zijn vreemde gedrag maar accepteren. 
10. Beslissingen nemen voor anderen - Check, Christian wil bepalen wat Ana eet, draagt, waar zij werkt, hoe zij de tijd met haar vrienden doorbrengt, of en hoe zij autorijdt, of en welke anti-conceptie zij gebruikt en nog veel meer normale beslissingen die een volwassen vrouw zelf kan nemen. 

Over het algemeen is het advies bij 3 checks uit deze lijst om de relatie te verbreken, bij meer dan drie weg te rennen en bij meer dan 5 te rennen zonder eerst spullen in te pakken. 

Ieder normaal persoon zou dit soort gedrag zien als op zijn minst zeer vervelend en op zijn ergst een reden om de politie in te schakelen en een straatverbod te regelen. Ana niet. Ana vindt dit allemaal zeer romantisch. De jaloezie, bezitterigheid, controledrang, isolatie en het overnemen van beslissingen vindt zij tekenen van zijn onbeheersbare liefde voor haar. De controledrang, het schelden, het dreigen en de schuld geven ziet zij als gevolgen van zijn vreselijke jeugd, waar hij nu niets meer aan kan veranderen. Het enige dat zij echt vervelend vind zijn de stemmingswisselingen en het nemen van de beslissingen voor haar, maar zelfs dat verexcuseert zij al voor haar vriend, zodat hij het zelf niet meer hoeft te doen.

Het is natuurlijk al eerder gezegd, maar ik zeg het nog maar een keer:

Bovenstaand gedrag is niet romantisch, leuk, schattig of liefdevol, maar onwenselijk, verboden
en op de lange termijn gevaarlijk.

Ik vind het echt doodeng dat dit soort gedrag nog steeds gepresenteerd wordt als romantisch en wenselijk. Maar Stalking is love is niet de enige vreemde boodschap die we uit deze trilogie kunnen halen. Er zijn er meer en ze zijn eigenlijk allemaal zeer dubieus.

De maagd en de ervaren man (met afwijkende wensen) - Ana is een maagd en Christian is haar eerste serieuze partner. Zij heeft dus geen enkele manier om haar relatie met Christian te vergelijken met andere, eerdere relaties, vandaar dat zij een hoop gedrag accepteert, waar meer ervaren vrouwen onmiddellijk bij weg zouden lopen. Haar vriendin, die meer ervaring heeft met mannen, relaties en seks, is dan ook niet te spreken over Christian en hoe hij Ana behandelt. Christian voelt zich ook bedreigd door die vriendin, aangezien zij Ana kan confronteren met de abnormaliteit van zijn gedrag. Gek genoeg wordt dit verder niet uitgewerkt, maar verdwijnt alle relatiekritiek naar de achtergrond.
Dit thema komt natuurlijk uit een periode dat vrouwen als maagd het huwelijk ingingen en alleen van hun echtgenoot seksuele kennis op konden doen. Dus het beeld van een oudere, wijzere, rijpere man die een jonge, onwetende vrouw ter hand neemt en haar allerlei seksueel plezier leert was ooit een relevant thema in verhalen, om jonge vrouwen gerust te stellen (hij lijkt nu wel oud/ groot/ eng, maar uiteindelijk zal je heel tevreden met hem zijn, alà het meisje en het Beest).
Maar tegenwoordig mag je toch hopen dat het leven anders in elkaar zit en dat vrouwen niet meer zitten te wachten op die ene man, die alles beter weet dan zij en haar het juiste pad op zullen sturen, totdat zij zijn perfecte partner is geworden? Toch? Toch?!

Door de liefde van een goede vrouw verandert een man - Het hart van de trilogie eigenlijk. In den beginne is Christian een kille man, die geen mensen toelaat in zijn hart. Dan ontmoet hij Ana, zij weet al snel alle muren om zijn hart neer te halen en hem uit de duisternis van zelfhaat en BDSM naar het licht van meer emotionele stabiliteit, inniger relaties met zijn familie en 'normale' seks te leiden.

Deze boodschap is misschien nog de engste van allemaal, enger dan Stalking is love. Wanneer de liefde van een vrouw maar diep genoeg en puur genoeg is, wanneer zij maar goed genoeg is, hard genoeg werkt en hem genoeg liefde betoont, dan zal een man veranderen van een kille, harteloze, wrede, boze man in een liefdevolle, respectvolle en betrokken man.

Dat is niet waar!

Christian is een mishandelaar die de belangrijkste mensen in zijn leven wil beheersen en onder de duim houden. Hij heeft daar een excuus voor, zijn vreselijke jeugd. Maar die jeugdtrauma's en het verknipte gedrag dat daar uit voortkomt, zullen niet verdwijnen door de inzet van Ana als reddende engel. Om dat achter zich te kunnen laten en beter te kunnen functioneren in intieme relaties met familie, vrienden en romantische partners zal hij therapie nodig hebben. Hij zal niet veranderen door alleen de invloed van Ana.
Een bijzonder enge boodschap, want dit is precies de reden dat veel mensen blijven zitten in een relatie die niet werkt of zelfs gewelddadig is. Veel mensen denken (volstrekt onterecht): "Wanneer ik beter mijn best doe, verandert hij wel en wordt alles beter."

Vrouwen moeten onderdanig zijn - De hele boodschap van de trilogie. In ieder opzicht is Ana de zwakkere partij in deze relatie. Zij is jonger, heeft minder kennis van de wereld, heeft minder culturele-maatschappelijke vorming en heeft minder geld. In alles voegt zij zich naar Christian. Wanneer zij probeert haar eigen leven vast te houden of zich los te maken van hem, door te werken en apart van hem te wonen, onderneemt hij stappen waardoor dat niet meer kan. Hij neemt het bedrijf over waar zij werkt en zij moet bij hem intrekken, voor de veiligheid. En wanneer zij zich volledig aan hem onderwerpt, alles doet wat hij zegt en wil, resulteert dat uiteindelijk in een leven waarbij Ana in ieder opzicht tevreden is. Zij heeft een man, een bevredigend seksleven, lieve kinderen en alles wat haar hartje begeert. Wat Ana zelf wil en kan in haar leven en met haar vaardigheden doen er niet toe.
Ook een buitengewoon enge boodschap. Gelukkig leef ik in een tijd en een plaats waar ik niet ondergeschikt aan een man hoef te zijn. Ik heb een flinke bagage aan kennis en vorming en die kan ik inzetten om mijn leven naar eigen inzicht vorm te geven, met of zonder partner. En met die partner vorm ik dan ook een partnerschap, waar wij beiden een deel inbrengen om samen door het leven te gaan.

Afwijkende seks is fout, normale seks is goed - In de eerste trilogie bestaat het conflict er grotendeels uit dat Christian om allerlei verschillende redenen houdt van BDSM en Ana als maagd geen idee heeft waar ze mee te maken gaat krijgen. Het zorgwekkende is dat in het boek Christians voorliefde voor BDSM gepresenteerd wordt als het gevolg van zijn jeugdtrauma's. Door alles wat hij heeft meegemaakt kan hij zijn gevoelens niet op een normale, acceptabele manier uiten en hij grijpt naar BDSM. Maar dankzij de inzet en opoffering van Ana worden zijn trauma's genezen (hoe onwaarschijnlijk dat ook is) en heeft hij de BDSM niet meer nodig. In de loop van de trilogie wordt de seks dan ook steeds normaler (en saaier).
Zo werkt het niet. Een voorkeur voor BDSM niet meer dan dat, een voorkeur. Het is misschien een wat extreme voorkeur, maar alleen een voorkeur. Mensen die te maken hebben gehad met jeugdtrauma's grijpen niet noodzakelijkerwijs naar extreme vormen van seks om daar mee om te kunnen gaan. Dus dit is ook nog eens een vreselijke sneer naar mensen met jeugdtrauma's, die zo dus veroordeeld worden tot ongebruikelijke seks en naar mensen met een voorkeur voor ongebruikelijke seks, die moeten wel een jeugdtrauma hebben.

Het bovenstaande is natuurlijk allemaal heel afkeurenswaardig en zo, maar strikt gesproken is iedereen vrij om zeer beroerde en inaccurate lectuur te maken, te verkopen en te kopen. Smakeloos misschien, maar ja, er zijn wel meer dingen smakeloos. In die zin is 50 Shades of Grey ook niet zo heel bijzonder. De liefdesroman (de welbekende bouquetreeks romans) is een oud, bekend en zeer populair genre. Het is ook een genre waarin veel verschillende soorten te onderscheiden zijn, waaronder uiteraard een meer seksueel expliciete soort, waar seks een belangrijk onderdeel van het verhaal en karakterontwikkeling is. Daar past dit prima in.

Wat wel heel bizar is, is hoe populair deze trilogie is geworden. In de VS zijn 10 miljoen exemplaren van het boek over de toonbank gegaan, en dat was eerder dit jaar. Het spul wordt verfilmd en de trilogie gaat ongetwijfeld navolging krijgen, als het niet van Mw. James is, dan toch van iemand anders. Wat zegt dat over ons? Over onze samenleving, over hoe we denken over mannen, vrouwen en seks, of over hoe we vinden dat we zouden moeten denken over mannen, vrouwen en seks.
Willen we in onze fantasieën echt terug naar een wereld waarin alle mannen rijk, knap en seksueel vaardig zijn en alle vrouwen extreem onzeker en maagdelijk zijn? Waarin mannen voor vrouwen zorgen en vrouwen zich dat aan laten leunen omdat ze niet voor zichzelf kunnen zorgen. Waarin mannen al hun seksuele fantasieën op hun vrouwen uitleven, omdat de vrouwen geen seksuele fantasieën van zichzelf hebben (of kunnen ontwikkelen, omdat zij zo jong trouwen).

Ik in elk geval niet. Ik vind het prettig om mijn eigen weg in het leven te kunnen vinden en daarin mijn eigen keuzes te kunnen maken. Als ik daarvoor leven in weelde moet opgeven, vooruit dan maar, ik word wel gelukkig in een rijtjeshuis, dat ik (voor exact de helft) zelf betaal.

Misschien wordt het nu toch tijd voor een goed gesprek met mijn wederhelft over dit boek.

Her Circle over 50 shades of Grey
Katrina Lumsden over 50 shades of Grey, klik vooral ook door naar de reviews van de vervolgen.
The Guardian over 50 shades of Grey