De Monnik

Jaren geleden postte ik hier eens een stuk over het boek The Monk van M. G. Lewis. Het boek was een van de eerste Gothic Horror Romans (en definieerde het genre, min of meer) en ik vond het fantastisch toen ik het las. En een van de personages uit het boek was zelfs een inspiratie voor de naam van een van mijn kinderen. En onlangs keek ik via +Netflix een verfilming van dat boek! Le Moine van Dominik Moll met Vincent Cassel in de hoofdrol als de betreffende monnik. Vincent Cassel kennen we ook uit de film Black Swan, waarin hij Nathalie Portman tot waanzin drijft. In deze film flirt hij ook weer met waanzin. Ik vond de film erg mooi en sfeervol, maar haalt het niet bij het boek.

Yup, de toon is gezet.

Spoilers!

De film opent met de Monnik (Cassel) die de biecht afneemt van een man, die steeds gruwelijker misdaden op vrouwen opbiecht. De man lijkt een pedofiel te zijn, die eerst prostituees verkrachtte, maar nu meermalen per dag de jonge dochter van zijn broer verkracht. De monnik probeert hem ervan te overtuigen dat hij kwaad doet en dat hij dat niet af kan schuiven op de invloed van de duivel, de man kiest daar zelf voor. 

Dan volgt er een korte scene, waarbij er een baby wordt achtergelaten bij een klooster en de monniken van dat klooster nemen het kind liefdevol op. Het kind groeit uiteindelijk op tot Ambrosius, de Monnik die wij eerder zagen. Hij heeft een vooraanstaande positie in het klooster, omdat hij zo diep gelovig is en zo goed kan preken. Veel mensen komen luisteren naar de missen in het geïsoleerde klooster. Een van deze mensen in Antonia, met haar tante Lionella. Tijdens de mis ontmoeten zij Lorenzo, een lokale edelman, die meteen verliefd wordt op Antonia. 

Iedereen luistert vol aandacht

Ondertussen vraagt ook een jongeman met een creepy masker op om in het klooster en de broederschap opgenomen te worden. Hij draagt het masker omdat hij gewond is geraakt in een brand en er gruwelijk uitziet (het masker maakt het niet veel beter). De meeste monniken willen eigenlijk niet, maar Ambrosius overtuigt hen ervan de jongeman, Valerio, een kans te geven. 

Ambrosius hoort ook de biecht van de jonge nonnen van een naastgelegen vrouwenklooster. Een van deze jongedames laat een briefje vallen, van haar minnaar. Ambrosius meldt dit bij haar abdis. Die ontdekt na een kort verhoor dat de non nog zwanger is ook. Zij veroordeelt de non tot de hongerdood in de kelder van het klooster. 

In Madrid maakt Lorenzo Antonia het hof. Maar haar moeder, de zieke Elvira, vindt dat eigenlijk niet zo een goed idee. Zij is erg arm en een rijke edelman zou niet moeten trouwen met een arm meisje. Elvira en haar man deden dat ook, ze werden verstoten door de familie van haar man en moesten een arm leven leiden in Caracas en haar man nam haar dat altijd kwalijk. Lorenzo bezweert haar dat hij weinig familie heeft en dat zij blij zullen zijn wanneer hij eindelijk trouwt. Elvira stemt toe, als Lorenzo ook toestemming kan krijgen van zijn oom, zijn laatste levende familielid. Opgetogen vertrekt de jongeman om zijn oom te bezoeken.

Creepy masker is creepy

Ondertussen blijkt dat Valerio eigenlijk geen jongeman is, maar een jonge vrouw. Zij is zo verliefd op Ambrosius dat zij bij hem in het klooster wil blijven. Ambrosius zegt dat dat uiteraard niet gaat. Hij wil haar de volgende morgen wegsturen. Zij vraagt hem om een roos uit zijn tuin, om hem te kunnen gedenken in de buitenwereld. Terwijl Ambrosius een roos voor haar plukt, wordt hij gebeten door een duizendpoot, en wordt ziek van het gif. 

Tijdens zijn ziekte waakt Mathilde, weer in haar vermomming van Valerio, bij Ambrosius. Zij zuigt het gif uit zijn wond en dit leidt (uiteraard!) tot koortsige seks. Tot ieders verbazing geneest Ambrosius, maar hij kan zich maar niet herinneren of de seks met Mathilde nou echt was, of alleen een koortsdroom. 

Antonia, bezorgd om haar zieke moeder, komt naar het klooster om te vragen of Ambrosius haar moeder de biecht af wil nemen. Zij zal niet lang meer te leven hebben. Ambrosius heeft al zijn hele leven visioenen van een vrouw als Antonia en met zijn zojuist ontwaakte seksualiteit, kan hij geen weerstand aan haar verzoek bieden. 

In het gesprek met Elvira hoort Ambrosius aan dat Elvira haar eerste kind, een zoon, bij haar schoonvader moest achterlaten, toen zij met haar man verbannen werd naar Caracas. En zij vreest dat zij daarmee haar zoon aan de dood heeft overgeleverd, want zij heeft hem nooit meer gezien. Ambrosius probeert haar gerust te stellen. Indertijd deed zij wat zij kon, en zij heeft een gezonde dochter gekregen. 

Na afloop van het gesprek treft Ambrosius Antonia in de tuin. Hij wordt verteert door lust voor haar. En Antonia is nog redelijk naïef in de manieren van mannen en in al haar onschuld lijkt zij met hem te flirten. Ze vertelt over een vreemde droom die zij heeft over een oudere man die haar zal leiden en vraagt Ambrosius om psalm 6 op te zeggen met haar. Deze tekst valt ook te lezen als twee minnaars die elkaar toespreken in bed (en is daarmee niet de Psalm 6 die in de bijbel staat). Ambrosius draagt voor zoals Antonia vraagt en kan zich ondertussen steeds slechter beheersen (Vincent Cassel vibreert haast van onderdrukte passie). Maar dan krijgt Antonia eindelijk door dat er iets niet klopt en ze stuurt hem weg. Beschaamt vlucht Ambrosius weg, en passeert dan nog Lorenzo, die eindelijk toestemming voor een huwelijk heeft ontvangen van zijn oom.

Geen mooie meiden voor de Monnik

Terug in het klooster werpt Ambrosius zich uit frustratie op Mathilda, die hem ook niet meer hoeft, aangezien zij voelt dat hij liever een ander heeft. Zij helpt hem met haar hekserij om toch toegang te krijgen tot Antonia. Terwijl zij daarmee bezig is, ziet Ambrosius een visioen van de dode, zwangere non, die hem beschuldigt van dezelfde zonden als waar zij voor heeft moeten sterven. 

Ambrosius laat zich niet tegenhouden en met de toverkracht van Mathilda begeeft hij zich naar het huis van Antonia, dringt binnen, heeft seks met een slaperige Antonia die hem verwelkomt in haar bed. Het is een beetje onduidelijk of dit een gevolg is van de magie, dat Antonia hem houdt voor Lorenzo of dat het een fantasie is van Ambrosius. 

Ondertussen wordt Elvira wakker en kijkt bij haar dochter, en betrapt Ambrosius in het bed van haar dochter. In paniek steekt Ambrosius Elvira dood. Lorenzo besluit dan om op een wel heel ongelukkig moment een serenade te brengen aan zijn geliefde Antonia. Zij wordt wakker, ziet Ambrosius, ziet haar dode moeder en begint te gillen. Het hele kaartenhuis stort in elkaar. Antonia wordt waanzinnig en Ambrosius verdwijnt na een gerechtsgang bij de inquisitie in een cel om van de honger te sterven. 

In de cel wordt Ambrosius bezocht door Mathilda, gekleed als een koningin. Zij helpt hem met haar magie te ontsnappen naar de hete, rotsachtige woestenij rond Madrid. Terwijl hij stervend van uitputting rond strompelt, wordt hij bezocht door de duivel, in de gedaante van de engerd uit het begin van de film. Deze belooft hem een leven als een koning aan de zijde van Satan, als hij god afzweert. Maar Ambrosius zweert god af om Antonia te kunnen redden van de waanzin die haar in zijn greep houdt. Ambrosius sterft, eenzaam en alleen in de woestenij rondom Madrid.

Vergelijking met het boek

De film was boeiend, spannend en naargeestig om naar te kijken en Vincent Cassel was echt heel goed als Monnik die plotseling wordt geconfronteerd met allerlei gevoelens, waar hij geen raad mee weet omdat hij zeer beschermd is opgevoed binnen een klooster. En toch was het boek een stuk sterker. 

Het boek heeft ook zeker zijn minpunten. Een belangrijk minpunt is dat er veel hoofdpersonen zijn, die allemaal veel aandacht krijgen, wat niet altijd bijdraagt aan dat vooruitgang van het plot. Maar door die ruimte is er ook meer tijd voor een goede karakterisering, die beter past bij de boodschap die de schrijver probeert over te brengen. 

Voor de film is er veel uit het boek weggesneden en daarmee worden de motivaties van de verschillende spelers ook anders, waardoor de boodschap van het boek (en de horror!) ook verdwijnen. 

In het boek wordt bijvoorbeeld veel meer tijd besteedt aan het feit dat het allemaal midden in Madrid plaatsvind, een grote stad met grote groepen mensen. En die stedelijke setting, en de groepen mensen die op de been gebracht kunnen worden, de wispelturigheid van de bevolking, dragen ook bij aan de horror. Elvira en Antonia zijn twee verarmde vrouwen, die ondanks dat ze in een grote stad wonen, nauwelijks connecties hebben en zich daarom om nauwelijks kunnen beschermen tegen de aandacht van Ambrosius. En wanneer de bevolking eenmaal op de hoogte wordt gesteld van de corruptie van Ambrosius, de Monniken en de Nonnen, worden ze woest en scheuren ze de daders aan stukken. De bevolking die Ambrosius eerst op handen droeg, is hem alweer vergeten tegen de tijd dat hij sterft van zijn verwondingen en de honger op een berg buiten Madrid.

In de film zijn de kloosters erg geïsoleerd geplaatst, waardoor die druk van de publieke opinie nauwelijks gevoeld wordt. 

Daarnaast wordt in het boek ook veel meer aandacht besteedt aan de relatie Ambrosius en Rosario (Valerio in de film). Daar zien we hoe Rosario inspeelt op de ijdelheid van Ambrosius en hem langzaam verleidt tot meer een meer duistere daden. En iedere keer dat Ambrosius op het punt staat om zijn zonden te bekennen en terug te keren naar het rechte pad, houdt zij hem voor hoe zijn goede naam daar onder zal lijden, waarmee ze hem verder verleidt tot meer duistere daden. 

Door daar in de film minder aandacht aan te besteden, wordt Ambrosius ook een wat vlakker karakter. In de film lijkt het hem allemaal maar een beetje te overkomen. In het boek blijkt juist hoezeer Ambrosius wordt gedreven door trots en ijdelheid en hij kiest keer op keer zelf voor het makkelijke pad van meer zonden begaan, dan opbiechten en straf ondergaan. 

Verder wordt in het boek ook veel meer aandacht besteed aan de verschillende manieren waarop vrouwen om kunnen gaan met seksualiteit en wat daarin verstandig is. We hebben Agnes, die nog geen non is (in de film al wel) en zwanger blijkt van haar minnaar. Uiteindelijk sterft haar kind, maar daarom wordt gerouwd door zowel haarzelf als haar minnaar en zij kan uitkijken naar een gelukkig huwelijk met haar minnaar, die inziet dat hijzelf ook schuld draagt aan de penibele situatie waarin zijn minnares beland is. In de film sterft Agnes alleen maar. 

We hebben ook Rosario/ Mathilda die haar seksualiteit alleen gebruikt om Ambrosius te verleiden tot meer een meer kwade daden. Eerst door seks met hem te hebben, terwijl hij dat niet mag. Dan later door hem seks juist te onthouden (en daarmee verder te frustreren), en hem op het pad naar verkrachting van jonge maagden te zetten. 

En tot slot Antonia, die zo ontzettend beschermd is opgevoed dat ze nauwelijks enige besef heeft van seks, seksualiteit en liefde. Ze begrijpt niet dat Lorenzo verliefd is op haar en een beschermer voor haar kan zijn. Ze begrijpt ook niet dat Ambrosius niet het beste met haar voor heeft. En daarmee is zij een buitengewoon makkelijk slachtoffer voor Ambrosius en zijn duistere plannen. Ook beschikt zij niet zoals Agnes (of Marguerite, een wat minder belangrijk karakter) over de emotionele veerkracht om om te gaan met de seksuele aandacht van Ambrosius.  

Ambrosius lijkt een man te zijn met een extreem Madonna - Hoer Complex. Hij blijkt een man te zijn van diepe sensuele en gepassioneerde gevoelens (en daarmee ongeschikt voor een kloosterleven). En door zijn opvoeding kan hij vrouwen alleen maar zien als zuiver of verdorven. En hij voelt zich enorm aangetrokken tot de zuiveren, maar als die aantrekkingskracht eenmaal bevredigd is, moet hij niets meer van hen hebben. 

Daarmee geeft de schrijver, zeker voor die tijd, een heel genuanceerd oordeel over de verhoudingen tussen mannen en vrouwen en de rol die seks daarbij speelt. Hij veroordeelt de extreme indeling tussen zuiver en verdorven. 

In de film is Ambrosius meer iemand die niet om kan gaan met zijn gevoelens en daarom domme dingen doet. 

Tot slot het einde van het boek en de film. In het boek heeft Ambrosius nauwelijks spijt van zijn gruwelijke daden (verbreken van zijn geloften, seks met Antonia die zijn zus blijkt te zijn, vermoorden van haar moeder, die ook zijn moeder blijkt te zijn en uiteindelijk het vermoorden van Antonia), hij heeft alleen spijt van het feit dat hij betrapt is en nu gruwelijke straf moet ondergaan. Hij verkoopt zijn ziel aan de duivel om deze straf dan ook te vermijden (en ondergaat uiteindelijk een gruwelijker straf). 

In de film verkoopt Ambrosius zijn ziel om Antonia te behoeden voor waanzin, waarmee hij laat zien dat zijn liefde voor haar oprecht maar misplaatst was. En hiermee wordt de impact van de film enorm verzwakt naar mijn idee. De echte horror (mensen die een positie van spirituele macht hebben, kunnen net zo makkelijk slachtoffer worden van hun eigen kwade impulsen) wordt hiermee aardig verzwakt.