 |
| Mads als doodenge krijger. |
Woede
Het verhaal begint in Schotland in het jaar 1000. In een prachtig, somber en mistig weergegeven Schots landschap vechten gevangenen met elkaar voor het plezier van de heidense Vikingen. De beste van deze strijders is een man die nooit verliest, een één-ogige, stomme, getatoeeerde krijger met de bijnaam Één-oog. Zijn bewakers zijn bang voor hem, houden hem altijd aan de ketting en in een kooi en laten hem verzorgen door een klein jongetje. Deze man lijkt ook visioenen van de toekomst te hebben. Hij ziet dingen, die hem later overkomen. Hij maakt gebruik van zijn visioenen om invloed uit te kunnen oefenen. Zo voorziet hij het vinden van een pijlpunt in de modder van de poel waar hij baadt. Daarmee verkrijgt hij later zijn vrijheid.
Met behulp van de pijlpunt weet hij zich te bevrijden van zijn boeien, zijn bewakers te doden en ook nog wraak te nemen op zijn vorige gevangenbewaarders. Hij plaatst het hoofd van een van hen op een paal, een soort Noorse vervloeking.
De titel van de film en het karakter van Één-oog doen al meteen vermoeden dat hij Odin voor moet stellen. Ook Odin miste een oog, opgegeven om wijsheid te verkrijgen. En Odin was ook een god van de strijd. Dus...is dit Odin? Of een krijger van Odin, een offer aan Odin?
Zwijgende krijger
Één-oog vertrekt en wordt gevolgd door de enige overlevende van de Vikingen, de jongen die hem altijd eten gaf (nee die heeft ook geen naam). Één-oog heeft dit keer een visoen van mannen op een schip op zee. Even later komen zij diezelfde mannen tegen die net alle mannen van een dorp over de kling hebben gejaagd en verbrand hebben. De vrouwen hebben zij gevangen genomen.
De mannen zijn kruisvaarders en zij vragen Één-oog en de jongen om mee te gaan naar het heilige land, waar zij rijk kunnen worden en hun zonden vergeven zullen worden. Één-oog gaat mee, maar niet omdat hij gelooft dat hij verlost zal worden van zijn zonden, maar omdat hij de mannen in een visioen gezien heeft.
De jongen vertelt dat hij en de andere Vikingen dachten dat Één-oog uit de hel kwam. Hij liet in het midden of hij daarmee de Noorse Hel of de christelijke hel bedoeld.
Ook hier wordt dan weer een verband met de God Odin gelegd. Ook die heeft een bezoek gebracht aan de Noorse hel, wekte daar een zieneres tot leven en dwong haar om toekomstvoorspellingen te doen. En toen keerde Odin terug naar het rijk van de goden met kennis over de toekomst, waaronder de ondergang van de goden.
Het blijkt dat Vikingen en Christenen beiden even wreed kunnen zijn. Tot nu toe hebben wij Één-oog alleen zien vechten omdat hij daartoe werd gedwongen of omdat hij zijn vrijheid wilde verkrijgen (toegegeven, daarbij nam hij misschien iets te voldaan wraak op zijn gevangenbewaarders). Maar de Vikingen lieten hun gevangenen tot de dood met elkaar vechten, voor weddenschappen. En Christenen jagen hele dorpen over de kling, verbranden de lijken en nemen de vrouwen gevangen. Ook stonden zij op het punt om onwetende voorbijgangers (Één-oog en de jongen) te doden. Pas toen zij hoorden dat Één-oog een kampioen was, lieten ze hem met rust. Geen van beide groepen is echt prettig gezelschap.En geen van beide geloven die de groepen aanhangen blijkt echt prettig te zijn.
Mannen van God
De zeereis is een fiasco, het schip komt stil te liggen wanneer er geen wind is en eten en drinken raken op. De mannen worden gek van honger en dorst en raken ervan overtuigd dat het de schuld is van degene die het minst op hen lijkt, de jongen. Een aantal probeert hem te doden, maar dan worden zij gedood door Één-oog.Dit is de eerste keer dat Één-oog vecht om iemand anders dan hemzelf te beschermen. Een belangrijk omslagpunt voor het karakter, die nog altijd geen woord gezegd heeft. Het is uiteindelijk ook Één-oog die ontdekt dat het water waarop zij varen niet langer zout maar zoet is. In de mist zijn zij een delta ingevaren en zij zijn aangekomen in het heilige land.
Dit is het zwakste deel van de film, het duurt te lang en het is te onduidelijk waarom de groep niet probeert te roeien, de riemen worden later wel gebruikt.
Het heilige land
Het heilige land blijkt niet de droge woestijn te zijn die de mannen hadden verwacht. Het is eerder een redelijk noordelijk gelegen, vochtig naaldwoudgebied. De mannen gaan aan land en zijn zeer teleurgesteld wanneer zij geen wild kunnen vinden, de honger maakt hen gek en zwak. De groep blijft rondzwerven en raakt ondertussen een man kwijt, die achterblijft. Daarvoor willen ze weer Één-oog de schuld geven, maar nu ze weten wat hij kan uitrichten, durven ze niet goed.
Plots komen ze op een begraafplaats. Dan wordt duidelijk dat hier wel mensen wonen en dat zij hun doden boven de grond weg laten rotten op houten platforms. De Christenen zien dit als een heidens gebruik in het heilige land en zij laten de begraafplaats niet met rust en maken een groot houten kruis en laten dit achter. Ook zitten zij aan de spullen die aan de doden zijn meegegeven.
De groep besluit dat dit niet het heilige land is en besluit weer te vertrekken. Wanneer zij met hun boot weer door de delta varen, komt er uit het niets een pijl die een van hun companen doodt. De groep raakt ervan overtuigd dat zij in de hel terecht zijn gekomen.
Hel
Na de lange ontberingen op zee, de ontberingen aan land en de schrik van de aanval van de ongeziene mensen, worden de mannen bevangen door angst. Ze brengen hun boot terug naar de kust en ze krijgen van de generaal van het stel een drankje te drinken, waarschijnlijk gestolen van de begraafplaats. Dit blijkt een psychotropische drank te zijn en alle mannen worden tijdelijk gek.
Één-oog heeft weer een visioen, waarin hij zijn einde voorziet. Hij besluit een steenstapel te maken, om zijn einde te markeren. De andere mannen worden gekker. De generaal van de groep denkt dat hij met de overgebleven mannen dit land kan veroveren op de aanwezige heidenen en er zo een kruistocht voor god van kan maken en zo verlost kan worden van zijn zonden. Anderen geven zich over aan wanhoop, seksuele lust (heel fijn in beeld gebracht) en waanzin. Dit deel van de film eindigt ook weer met een gevecht waarin Één-oog drie andere mannen doodt. Er blijven er steeds minder over en de generaal is nu echt gek geworden.
In dit gedeelte van de film komt de soundtrack het beste tot zijn recht. De muziek geeft de waanzin van de mannen goed weer. Ook deed de film hier sterk denken aan Werner Herzog's Aguirre. Dat is ook een film over de arrogantie van westerse mannen die denken het continent van Amerika te kunnen bedwingen door alleen hun aanwezigheid.
Het offer
De pijlen van de lokale bewoners verjagen de overgebleven Christenen uit de delta. Alleen de generaal blijft achter, denkend dat hij nog steeds een heilig land kan stichten aan de kust van dit vreemde land. Één-oog vertrekt samen met de jongen, de priester van de groep en een overgebleven man. Onderweg sterft de priester en keert de man terug naar de generaal, zijn vader. Alleen Één-oog en de jongen trekken verder, tot zij elders weer bij de kust komen, de zee ditmaal.
En hier wordt Één-oog geconfronteerd met een grote groep lokale bewoners. Hij laat zijn wapens vallen en loopt op hen af. Hij sterft zoals hij eerder al voorzag toen hij zijn steenstapel aan het maken was. Hij vecht niet terug, hij had waarschijnlijk niet kunnen winnen, maar hij had er zeker veel kunnen doden. Hiermee laat hij meer groei zien, hij ziet in dat geweld en doodslag eigenlijk zinloos zijn en dit is de snelste manier om daar een einde aan te maken. En zo kan hij de jongen beschermen, door zichzelf als een offer te geven aan de lokale bewoners.
De jongen blijft alleen achter. En dan volgt weer een visioen van de Schotse hooglanden waar het verhaal allemaal begonnen was.
En ook het offer dat Één-oog maakt, doet weer denken aan het offer dat Odin maakte. Hij hing zichzelf op aan de boom Yggdrasil voor negen dagen en negen nachten om daarmee kennis te vergaren.
Valhalla rising is een zeer indrukwekkende film. De manier waarop licht en geluid gebruikt worden om een extreem drukkende sfeer te creeëren is bijzonder effectief. En Mads Mikkelsen is een prima acteur. De hele film lang zegt hij geen woord en is hij een toeschouwer. Maar zijn aanwezigheid is altijd drukkend en dreigend.
Doordat er zo weinig wordt uitgelegd is er ook een hoop ruimt voor speculatie. Wie is Één-oog? Een ongelukkige gevangene met visioenen van de toekomst? Een incarnatie van Odin met zijn missende oog, zijn vaardigheden in het strijdperk, met vervloekingen, met toekomstvisioenen en zijn connectie met de hel? Veroorzaakt hij (deels) alle ellende doordat hij actief stappen onderneemt om zijn visioen uit te laten komen (hij pakt de pijlpunt, hij gaat aan boord van het schip) of liggen zijn acties al vast en heeft hij er alleen meer zicht op dan de meeste mensen.
Wat was de betekenis van de flash-back naar de Schotse Hooglanden? Zal de jongen geheel alleen de weg naar huis weer vinden? Of zal hij daar alleen sterven op een vreemde kust? Of is er iets magisch aan de hand en zal Één-oog herboren worden in Schotland? Zal hij deze cyclus van geweld en groei dan herhalen?
Ook kenmerkend voor de film was de bijna totale afwezigheid van vrouwen. Deze film gaat echt alleen over mannen, hun onderlinge relaties en geweld.
De mannen in deze film zijn allemaal zeer beperkt. Zij kunnen alleen vechten en strijd leveren en in eindeloze rondes van competitie zich verhouden tot elkaar en tot de wereld. De enige twee die daarbuiten vallen zijn de jongen (nog te jong om een man te zijn) en de priester (die nog een familie heeft). De rest is alleen maar bezig met geweld, strijd, status en rijkdom. Dit tekent ook de relaties die de mannen onderling hebben. Iedere keer proberen zij zichzelf naar voren te schuiven ten koste van andere, zwakkere leden in de groep.
Ik heb me geamuseerd.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten