Speelklok

Onlangs waren we zeventien (17!) jaar getrouwd en we besloten om daar met een leuk uitje bij stil te staan. We zijn toen (onder andere) naar Museum Speelklok in Utrecht geweest. Vroeger heette het Van Speelklok tot Pierement en gaat over de geschiedenis van mechanische muziekinstrumenten, waarbij de geluiden niet gemaakt worden door de acties van mensen (slaan, blazen, tokkelen of zo), maar door mechanieken, aangedreven door gewichten, springveren of blaasbalgen. 

Zelf draaien

En het museum begint bij het allereerste begin, bij carillons, waarbij de verschillende klokken werden aangeslagen door hamers. En met de verschillende tonen van de verschillende klokken kunnen melodiën gemaakt worden, door in verschillende volgorden aan te slaan. Daarvoor werd dan een rad met pinnen gebruikt. Zonder pin alleen stilte, met pin een toon. Erg eenvoudig, maar revolutionair. Er was veel minder menselijke arbeid nodig om muziek en geluid te maken. 

Orgel om te dansen

En later werd dat systeem steeds kleiner gemaakt, zodat het in de huiskamer pastte in grote klokken. Of juist complexer, waardoor de melodieën steeds ingewikkelder werden en er ook gedanst kon worden. En er werd ontdekt dat je dit niet alleen kan doen met hamers en bellen, maar ook met pijpen en lucht. Zo ontstonden de orgels, die uiteindelijk weer de typische draaiorgels werden. En deze orgels werden erg populair op markten, kermissen en later ook in dansgelegenheden en cafés. Je hoefde geen mensen meer te betalen om muziek te maken en iedereen kon met de voetjes van de vloer. 

Voor een danshal

En de mechaniekjes werden ook heel klein gemaakt, en opgewonden met een springveer. Zo ontstonden de speeldoosjes voor kinderen. En soms ook voor grote mensen. We zagen ook naaidoosjes met ruimte voor schaartjes, naalden en draad. En een klein melodietje. Erg leuk om te zien. 

Een speeldoosje in een naaidoos

Al met al een erg leuk museum over een niche binnen de Nederlandse cultuur en binnen de muziekwereld. En ook leuk voor de kleinere bezoekers omdat veel van de orgels en klokwerken te bedienen zijn. Verder ook een zeer enthousiaste gids die de geschiedenis goed te leven wist te brengen. Een aanrader.