Gone with the Wind

Onlangs heb ik met vrienden weer een klassieke film gekeken en ik weet niet goed wat ik ervan moet denken. Het is Gone with the Wind (1939) van onder andere Victor Fleming en natuurlijk Clark Gable en Vivien Leigh in hun iconische rollen. Het is een verfilming van het gelijknamige boek van Margaret Mitchell. Deze film werd en wordt gezien als een topfilm, zo staat hij National Film Registry van de Library of Congres, werd dertien (13!) keer genomineerd voor een Oscar en nam er uiteindelijk acht (8!) meer naar huis, waaronder de eerste voor een zwarte actrice (Hattie MacDaniel voor Beste Vrouwelijke Bijrol). En onlangs heb ik hem gekeken met vrienden (en de twee oudste kinderen).

Iconisch

Spoilers

De film opent aan de vooravond van de Amerikaanse Burgeroorlog (1861) met een zestienjarige Scarlett O'Hara (Leigh), een jonge vrouw en oudste dochter van de O'Hara familie. Zij wonen op Tara, een plantage geleid door haar Ierse vader. Zij zijn rijk, leven in luxe en dit wordt mogelijk gemaakt door het houden van slaven. 

Scarlett is diep geschokt wanneer zij hoort van de twee mannen, die haar het hof maken, dat Ashley Wilkes (Howard), de man op wie zij een oogje heeft, later die dag zijn verloving met zijn nicht Melanie Hamilton (De Havilland) bekend zal maken. Nu zal zij die middag zeker naar de plantage Twelve Oaks gaan, om daar Ashley terug te winnen. 

Dit zet meteen ook de toon voor de rest van de karakterisering van Scarlett. Ze is rijk en mooi, mannen liggen aan haar voeten, maar zij heeft haar zinnen gezet op wat zij niet kan bereiken. Bovendien is zij geheel bereid de gevoelens van haar vrienden en Melanie te kwetsen. 

Op het feestje op Twelve Oaks is ook Rhett Butler (Gable), een vage vriend van Ashley. Dit is een recalcitrant figuur, zijn familie in Charleston (in South Carolina, de eerste staat die zich afscheidde en daarmee de Amerikaanse Burgeroorlog startte) hoeft hem niet meer te zien. Verder is hij ook tegen een strijd met de noordelijke staten, de zuidelijken zullen niet kunnen winnen. Dit zorgt ervoor dat hij geen vrienden maakt. 

Wanneer Scarlett probeert om Ashley alsnog voor zich te winnen, betoont Ashley zich standvastig en houdt vast aan zijn verloving met Melanie. Rhett hoort dit allemaal en geeft Scarlett het advies dat zij bij Ashley nooit zal krijgen wat zij zoekt en nodig heeft. 

Dan komt nieuws dat ook de staat Georgia (zeer vroeg in 1861) zich heeft aangesloten bij de Burgeroorlog. De mannen vertrekken meteen om zich in te schrijven bij het leger. Van de weeromstuit accepteert Scarlett dan maar het huwelijksaanzoek van Charles Hamilton (Brooks), jongere broer van Melanie. Zo kan zij Ashley een hak zetten en toch ook dichtbij hem zijn. 

Charles komt echter al snel om en Scarlett is een weduwe. Als weduwe gaat zij wonen bij Ashley en Melanie in Atlanta. Scarlett had zich van te voren niet bedacht wat een huwelijk en weduwschap betekent. Tijdens een bal om geld in te zamelen voor de oorlog, treft zij Rhett Butler weer. Rhett en Scarlett creëren een schandaal, door te dansen, terwijl Scarlett nog in de rouw is. 

Gevolgen van oorlog

De oorlog verloopt matig voor de zuidelijken. Familie en bekenden van Scarlett sterven. Zij verricht werk in een noodhospitaal (met wat gruwelijke scenes over verwondingen en verzorging in moeilijke situaties), samen met Melanie.
Dan wordt Atlanta belegerd (mei 1864). Veel mensen vluchten, maar Scarlett blijft achter om te zorgen voor Melanie, zoals ze Ashley had beloofd. Melanie is inmiddels zwanger, maar door de stress van de oorlog gaat het niet goed. Scarlett wordt door de omstandigheden gedwongen om het kind van Melanie ter wereld te brengen. Tegelijkertijd vallen de Noordelijke troepen Atlanta binnen. Scarlett, Melanie en haar baby kunnen maar tenauwernood vluchten met hulp van Rhett Butler.

Scarlett keert terug naar Tara, maar dat heeft ernstig geleden onder de oorlog. Haar moeder is dood, vader is waanzinnig geworden van de stress, de landerijen vernietigd en de meeste slaven ook weg. Scarlett krijgt nu als oudste dochter de taak om haar jongere zussen, haar schoonzus Melanie met kind en haar zieke vader in leven te houden. Maar haar bron van inkomsten is weg.

Scarlett zweert dat niemand van haar familie
ooit nog honger zal leiden. 

Dan begint het tweede deel van de film. Terwijl het Zuiden probeert te herstellen van de Burgeroorlog, probeert Scarlett ook haar leven weer op poten te zetten. Zij blijkt nog best talent te hebben voor het sluiten van bondgenootschappen en het zien van interessante mogelijkheden om geld te verdienen.

Scarlett hertrouwt met Frank Kennedy (Nye), die eigenlijk met haar jongere zus verloofd was. Frank heeft een succesvolle winkel en houtzagerij. Met de doortastendheid van Scarlett weet hij die uit te bouwen tot een fiks imperium. Zij is redelijk succesvol, haar familie en andere aanhang zijn goed af. Maar toch is zij nog ontevreden. 

Frank en Ashley raken betrokken bij een verzetsgroep tegen de overheersing van de Noordelijken (de Ku Klux Klan in deze periode, maar dat zegt de film niet). Frank komt hierbij om het leven en Scarlett is weer weduwe. Rhett Butler laat zijn gezicht ook weer zien en schandalig snel is Scarlet Mevrouw Butler geworden. 

Rhett is rijker dan Scarlett ooit had kunnen dromen en eindelijk leeft ze het leven dat ze altijd had willen hebben. Toch hangen er nog schaduwen over hun relatie. De periode van oorlog, honger en armoede heeft haar sporen nagelaten en Scarlett is nog altijd bang en onzeker over haar positie. Verder halen Scarlett en Rhett ook het slechtste in elkaar naar boven en is de relatie in elk geval psychisch en emotioneel gewelddadig. Bovendien droomt Scarlett nog altijd van de onbereikbare Ashley. 

Na een tijdelijke break, treffen Rhett en Scarlett elkaar weer. Maar al snel vervallen zij weer in hun oude geruzie, Scarlett komt lelijk ten val en krijgt een miskraam. Terwijl Scarlett daarvan herstelt, krijgt hun kind een dodelijk ongeluk. Na de begrafenis blijkt dat Melanie ook op sterven ligt, als gevolg van een zwangerschap. Zij drukt Scarlett met haar neus op de feiten. Ashley houdt van Melanie en Rhett houdt van Scarlett. Scarlett ziet eindelijk in wat voor een kreng ze is geweest. Maar het is te laat, Rhett hoeft haar niet meer.

En dan zweert Scarlett dat ze Rhett terug zal krijgen, wat het ook zal kosten.

Conclusie

Whew, wat een film. En ik weet niet goed wat ik ervan moet denken. Dit is een Klassieker met een grote K, maar ik vond het vreselijk. Laat ik beginnen met de plusplunten. De film is fantastisch mooi gemaakt. Prachtige plaatjes van het platteland van Georgia, de destructie van Atlanta is ook oogstrelend in beeld gebracht. Verder lopen er natuurlijk mooie mensen rond in mooie kleren. En dit alles is ondersteund met prachtige muziek. 

Maar dan, de minpunten. 

Rhett en Scarlett zijn beide onaangename personen. De enige reden dat ik wilde dat ze bij elkaar bleven, was dat ze dan elkaar tenminste van de dating-markt zouden houden. Scarlett heeft zelfs een soort extern moreel kompas in de vorm van slavin/ bediende Mammy (MacDaniel). Niet dat daar naar geluisterd wordt. 

Verder zijn de blanke mensen rondom Scarlett en Rhett niet veel beter. Iedereen houdt er verknipte ideeën over de verhoudingen tussen mannen en vrouwen, tussen blanke en zwarte mensen en tussen oorlog en vrede op na. Niet heel gek voor 1860, maar ten tijde van de film in 1939 was er al het een en ander veranderd. En nog eens 80 jaar later voelt het allemaal heel vreemd aan. 

En de historische achtergrond waartegen het verhaal plaatsvindt (en die ook een belangrijke rol in de plot-ontwikkeling speelt), wordt ook niet echt fijn weergegeven. Het is kennelijk diep tragisch dat een samenleving en economie, die gebaseerd is op verregaande uitbuiting van een bepaalde bevolkingsgroep, zodat een andere bevolkingsgroep op het terras kan zitten in Mint-Juleps kan drinken, ten onder gaat. Het is bijna net zo erg als de ondergang van Koning Arthur en zijn Hof van Camelot. Ik had het er allemaal een beetje moeilijk mee. 

En weer zien we hoe een diep dysfunctionele relatie als een nastrevenswaardig romantisch ideaal wordt gepresenteerd. Ik ageer er maar weer eens tegen met de signalenlijst van potentieel gewelddadige partners. We hebben het wel eens eerder besproken, bij The Sheik (20 jaar ouder dan dit verhaal), 50 Shades en Behind the Candelabra. Bij 3 verbreek je de relatie, bij meer dan 3 ren je weg en bij meer dan 5 ren je weg zonder eerst je spullen te pakken. 

Rhett Butler vertoont:

1. Jaloezie - halve check, hij is jaloers over Scarlett's contact met Ashley, maar dat is terecht. 
2. Bezitterigheid - nee, Rhett is een ongewone Zuidelijke man, Scarlett mag doen wat ze wil. 
3. Controlerend gedrag - halve check, wanneer ze eenmaal een kind hebben, wil Rhett dat Scarlett zich beter gedraagt, zodat haar kind meer kansen heeft. 
4. Schelden - Nee, hij blijft een heer.
5. Kleineren - Check, vanaf het eerste moment dat Rhett Scarlett ontmoet. 
6. Bedreigen - Check, er zitten een paar nare scenes in waarin Rhett Scarlett bedreigt met geweld. Er is zelfs een zeer ambigue scene waarin Scarlett wordt verkracht door Rhett. 
7. Isoleren - Nee. 
8. Stemmingswisselingen en wisselend gedrag - Check, Rhett is altijd erg onvoorspelbaar naar Scarlett toe. 
9. Schuld geven aan anderen - Halve check, Rhett geeft Scarlett de schuld van zijn gedrag. 
10. Beslissingen nemen voor anderen - Nee.

Dat zijn 3 hele en 3 halve checks, rennen Scarlett! Maar vrouwen zijn niet de enige slachtoffers van geweld in een relatie. 

Katie Scarlett Hamilton - Kennedy - Butler nee O'Hara vertoont: 

1. Jaloezie - halve check, Scarlett wil geen kinderen meer, maar wanneer Rhett seks heeft met andere vrouwen wordt ze boos. 
2. Bezitterigheid - halve check, net als boven.
3. Controlerend gedrag - Nee, het lukt haar niet Rhett te beheersen, wat hem waarschijnlijk zo aantrekkelijk maakt. 
4. Schelden - halve check, alleen in tijden van enorme stress, na de dood van hun kind. 
5. Kleineren - nee
6. Bedreigen - Halve check, alleen in tijden van enorme stress, na de dood van hun kind. 
7. Isoleren - Nee. 
8. Stemmingswisselingen en wisselend gedrag - Check, Scarlett kan niet beslissen van wie ze houdt, Ashley of Rhett en dit kwetst Rhett diep. 
9. Schuld geven aan anderen - Halve check, Scarlett geeft Rhett de schuld van haar gedrag. 
10. Beslissingen nemen voor anderen - Nee. 

Dat zijn 1 hele check en 5 halve checks. Rhett, Scarlett, geef het maar op. Dit gaat niet werken mensen. 

Kijk deze film, omdat het een klassieker is die je eens gezien moet hebben. Aankleding en acteerwerk zijn heel mooi. Maar het verhaal is verwerpelijk. Ga voor een gezonde relatie mensen. En Slavernij is ook slecht, ga voor rechtvaardige arbeidsverhoudingen.