Deze film is gemaakt in 1920 en daarmee inmiddels dus 100 (honderd!) jaar oud. Het is een stomme film en vrij langzaam, maar door het goede acteerwerk van Veidt, Krauss en Feher wordt het verhaal toch spannend. De bevreemdende decors vallen na een tijdje niet meer op, waardoor je je op het verhaal concentreert. Tot de twist natuurlijk. In 1920 dachten filmmakers al na over plot-twist mensen.
Een oude film als deze valt natuurlijk in het publieke domein, dus kijk hem hier.
Spoilers
Franzis (Feher) zit op een bankje te praten met een oude man. Deze geeft aan dat hij wordt omringd door de geesten van de doden. Dan passeert een jongedame met een erg afwezige blik (Dagover). Franzis geeft aan dat zij zijn verloofde is, en dat hun verhaal vreemder is dan dat van de oude man. Franzis vertelt zijn verhaal.
In het dorpje Holstenwall (vol met vreemde, schuinhangende huizen, kromme straten en scheve deuren) wonen de vrienden Franzis en Alan (Heinrich). Zij houden beiden van dezelfde vrouw, Jane. Zij bespreken hun plannen om samen naar de kermis te gaan.
Ondertussen probeert kermisklant Dr. Caligari een vergunning te krijgen om ook op de kermis te mogen staan, met zijn attractie, de slaapwandelaar Cesare (Veidt). De gemeentelijke ambtenaar is erg bot en onbeleefd (hoogst onwaarschijnlijk, gemeenteambtenaren zijn altijd heel gedreven en klant-vriendelijk) en Dr. Caligari wordt daar boos over. Later die nacht wordt de ambtenaar vermoord.
Op de kermis laat Alan zijn toekomst voorspellen door de slaapwandelaar Cesare. Deze voorspelt de dood van Alan, diezelfde nacht nog. Enigszins bedrukt keren de mannen weer huiswaarts, waar Alan inderdaad die nacht vermoord wordt in zijn eigen bed. Franzis laat het er niet bij zitten en stelt een onderzoek in de naar de dood van zijn vriend. Zijn eerste aanknopingspunt is de circus-act van Dr. Caligari en Cesare.
Ondertussen wordt er een crimineel aangehouden. Deze probeerde een vrouw te beroven en vermoorden. Wanneer de politie concludeert dat de man slechts de moorden op de ambtenaar en Alan probeerde te gebruiken om zijn eigen berovingen te maskeren, weten ze dat ze verder moeten zoeken.
De volgende nacht waakt Franzis bij het huis van Dr. Caligari en Cesare. Hij ziet dat Cesare de hele nacht in zijn kist ligt. Toch wordt Jane ontvoert uit haar eigen huis, door Cesare. Na een wilde achtervolging over de daken van Holstenwall door woedende dorpsbewoners moet Cesare Jane achterlaten, waarna hij even later overlijdt.
Ondertussen heeft Franzis ontdekt dat de Cesare in de kist van Dr. Caligari slechts een pop is. Samen met de politie stormt hij naar binnen. In de verwarring van de politie-overval weet Dr. Caligari te ontsnappen en hij vlucht naar het nabijgelegen Krankzinnigengesticht. Wanneer Franzis en de politie aldaar onderzoek doen, ontdekken zij dat Dr. Caligari de directeur is van het gesticht! In de privé-papieren van de directeur vinden ze bewijs dat de directeur geobsedeerd raakte door de oorspronkelijke Caligari, een mysticus die met een andere slaapwandelaar, genaamd Cesare, moorden pleegde in Italië. De directeur denkt dat hij deze Caligari kan worden. De directeur wordt overmeesterd door zijn ondergeschikten en eindigt in zijn eigen gesticht.
Maar dan volgt te twist. Het is Franzis zelf die in een gesticht verblijft. De angstaanjagende Caligari is de gemoedelijke directeur van het gesticht en alle mensen uit zijn verhaal zijn patiënten in het gesticht. Wanneer Franzis de directeur aanvalt, eindigt hij in een isoleercel.
Dus wat was nu waar van het hele verhaal van Franzis? Hebben de moorden echt plaatsgevonden? Werden ze dan gepleegd door Franzis zelf? Is alles verzonnen?
Er is natuurlijk al veel gezegd en geschreven over de visuele, Expressionistische stijl van de film. De buitenwereld van de film geeft de innerlijke wereld van de hoofdpersonen weer. En zoals we kunnen zien in de film is de hoofdpersoon knettergek. Vandaar de scheve huizen, vreemde schaduwen en chaotische decoratie op de muren. Dus daar hoef ik niet veel meer aan toe te voegen.
Verder speelt WOI op de achtergrond ook een rol. Deze was in 1920 natuurlijk nog maar net voorbij en in Duitsland had het verliezen van deze oorlog een hoop problemen gegeven zowel op nationaal als individueel niveau. De vreemde bochtige straten en schuine huizen roepen de loopgraven en vlammen op. Is Franzis krankzinnig geworden als gevolg van zijn ervaringen in de oorlog (als gezonde jongeman zal hij strijd moeten hebben geleverd)? En wat drijft Alan ertoe om tijdens een gezellige avond uit een lugubere vraag te stellen als "Hoe lang heb ik nog te leven?"?
Op de kermis laat Alan zijn toekomst voorspellen door de slaapwandelaar Cesare. Deze voorspelt de dood van Alan, diezelfde nacht nog. Enigszins bedrukt keren de mannen weer huiswaarts, waar Alan inderdaad die nacht vermoord wordt in zijn eigen bed. Franzis laat het er niet bij zitten en stelt een onderzoek in de naar de dood van zijn vriend. Zijn eerste aanknopingspunt is de circus-act van Dr. Caligari en Cesare.
Ondertussen wordt er een crimineel aangehouden. Deze probeerde een vrouw te beroven en vermoorden. Wanneer de politie concludeert dat de man slechts de moorden op de ambtenaar en Alan probeerde te gebruiken om zijn eigen berovingen te maskeren, weten ze dat ze verder moeten zoeken.
De volgende nacht waakt Franzis bij het huis van Dr. Caligari en Cesare. Hij ziet dat Cesare de hele nacht in zijn kist ligt. Toch wordt Jane ontvoert uit haar eigen huis, door Cesare. Na een wilde achtervolging over de daken van Holstenwall door woedende dorpsbewoners moet Cesare Jane achterlaten, waarna hij even later overlijdt.
Ondertussen heeft Franzis ontdekt dat de Cesare in de kist van Dr. Caligari slechts een pop is. Samen met de politie stormt hij naar binnen. In de verwarring van de politie-overval weet Dr. Caligari te ontsnappen en hij vlucht naar het nabijgelegen Krankzinnigengesticht. Wanneer Franzis en de politie aldaar onderzoek doen, ontdekken zij dat Dr. Caligari de directeur is van het gesticht! In de privé-papieren van de directeur vinden ze bewijs dat de directeur geobsedeerd raakte door de oorspronkelijke Caligari, een mysticus die met een andere slaapwandelaar, genaamd Cesare, moorden pleegde in Italië. De directeur denkt dat hij deze Caligari kan worden. De directeur wordt overmeesterd door zijn ondergeschikten en eindigt in zijn eigen gesticht.
Maar dan volgt te twist. Het is Franzis zelf die in een gesticht verblijft. De angstaanjagende Caligari is de gemoedelijke directeur van het gesticht en alle mensen uit zijn verhaal zijn patiënten in het gesticht. Wanneer Franzis de directeur aanvalt, eindigt hij in een isoleercel.
Dus wat was nu waar van het hele verhaal van Franzis? Hebben de moorden echt plaatsgevonden? Werden ze dan gepleegd door Franzis zelf? Is alles verzonnen?
Conclusie
Dit is een film die iedere filmliefhebber gezien moet hebben, al was het alleen maar omdat de film zo oud is! Maar de film is ook fantastisch.Er is natuurlijk al veel gezegd en geschreven over de visuele, Expressionistische stijl van de film. De buitenwereld van de film geeft de innerlijke wereld van de hoofdpersonen weer. En zoals we kunnen zien in de film is de hoofdpersoon knettergek. Vandaar de scheve huizen, vreemde schaduwen en chaotische decoratie op de muren. Dus daar hoef ik niet veel meer aan toe te voegen.
 |
| Holstenwall |
Verder speelt WOI op de achtergrond ook een rol. Deze was in 1920 natuurlijk nog maar net voorbij en in Duitsland had het verliezen van deze oorlog een hoop problemen gegeven zowel op nationaal als individueel niveau. De vreemde bochtige straten en schuine huizen roepen de loopgraven en vlammen op. Is Franzis krankzinnig geworden als gevolg van zijn ervaringen in de oorlog (als gezonde jongeman zal hij strijd moeten hebben geleverd)? En wat drijft Alan ertoe om tijdens een gezellige avond uit een lugubere vraag te stellen als "Hoe lang heb ik nog te leven?"?
Naast dat de film een horrorverhaal is over een onderzoeker die zaken ontdekt die hem waanzinnig maken (of confronteren met zijn al bestaande waanzin), is dit ook een film over gezagsdragers en hun ondergeschikten. Dr. Caligari stuurt Cesare aan, zonder dat deze zich kan verzetten tegen de opdrachten. Hij lijkt het niet fijn te vinden om mensen te vermoorden, en in het geval van Jane weigert hij, maar dat wordt zijn dood. Aan de andere kant, ook Dr. Caligari moet buigen voor gezag. Wanneer hij een vergunning nodig heeft, wil de relevante ambtenaar hem nauwelijks te woord staan. Andere gezagsdragers, zoals de politiemannen, bevinden zich ook fysiek ver boven het publiek dat zij dienen. Zij zijn te vinden in kantoren bovenaan bochtige trappen en zitten daar op vreemde hoge stoelen achter verhoogde bureaus.
Franzis lijkt dan een soort rebel die de autoriteit van gezagsdragers aan de kaak stelt, door een onderzoek in te stellen naar Dr. Caligari en te ontdekken dat hij een crimineel is. Maar uiteindelijk wint de autoriteit. Franzis blijkt waanzinnig en wordt opgesloten, terwijl de directeur aankondigt stappen te nemen om Franzis te genezen. Zal Franzis zich dan conformeren aan de eisen van de autoritaire samenleving?
Verder leiden veel spelers in de film ook een soort dubbelleven. Iedereen die in het waanzinnige verhaal van Franzis voorkomt, leeft ook in het Gesticht. Franzis is een held, die onderzoek doet naar de moord op zijn vriend in de droomwereld, maar een patiënt in het echte leven. Hetzelfde geldt voor Jane, Cesare en Dr. Caligari.
Dr. Caligari is zelfs nog veel complexer. Ook in het waanzinnige verhaal van Franzis leidt hij een dubbelleven, als hardvochtige directeur overdag, maar bij nacht een kermisklant en moordenaar. En als hardvochtige directeur wil hij eigenlijk lijken op een 18e eeuwse mysticus.
Al met al een complexe en overdonderde film, zeker het kijken waard.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten