Ohm Krüger

Deze keer een film uit de oude doos en een Nazi - propaganda film ook nog, Ohm Krüger (1941) van Nazi - partijlid Hans Steinhoff. Karl Anton en Herbert Maisch (die beiden ook aan andere propaganda - films hebben meegewerkt. Verder zien we een hoop Duitse acteurs, waaronder Emil Jannings (Der Blaue Engel), die ook meewerkte aan andere Nazi - propaganda en daardoor na afloop van WOII niet meer aan de bak kwam. We zien ook Gustav Gründgens (de doodenge Kluiskraker (Schränker) van de criminele factie uit M - Eine Stadt sucht einer Mörder), die onder druk werd gezet om zonder betaling te acteren in deze film. 

Ohm Krüger

Nou ben ik (uiteraard) geen fan van Nazi - propaganda, maar ik ben geïnteresseerd in media over (de geschiedenis van) Zuid - Afrika. En het verhaal van Paul Kruger en de Boerenoorlogen (er waren er twee) zijn ook interessant.

Spoilers

De film opent met een oude en zieke Paul Kruger (Jannings) die in een hotel in Zwitserland verblijft. Hij is stervende en een verpleegster leest de krant voor. Zij leest een artikel voor over de overname van de Zuid Afrikaanse Republiek door de Britten en hij denkt terug aan zijn rol bij die gebeurtenissen. 

Paul Kruger denkt terug aan de Grote Trek, waar hij als jongen met zijn ouders aan had deelgenomen, op zoek naar vrij land, om in vrede te kunnen leven en niet meer onder het juk van de Britten te hoeven leven. (Er woonden natuurlijk wel al mensen, maar die telden niet. Deze bewoners waren al op drift geraakt door de oorlogen en de daaropvolgende chaos van Shaka Zulu en konden weinig weerstand bieden aan de Boeren.)

Toen hij volwassen was, werd Paul Kruger President van de Zuid Afrikaanse Republiek. En de Britten laten deze jonge natie niet met rust. Wanneer er goud word gevonden nabij Johannesburg wil de Brit Cecil Rhodes (Marian) hier een slaatje uit slaan. Hij stuurt zijn ondergeschikte Dr. Jameson (Haubenreißer) om problemen te veroorzaken in Johannesburg, door lokale stammen te bewapenen en land van Boeren op te kopen. Ook zet Cecil Rhodes zijn invloed in Brittannië in, hij probeert Chamberlain (weer een doodenge Gründgens) en Koningin Victoria (Wangel) voor zijn karretje te spannen. Er is wel heel veel goud te vinden rond Johannesburg. 

Dan zien we eindelijk President Paul Kruger en zijn regering in Pretoria. Zij zijn eenvoudige mensen, die een simpel boerenbestaan willen leiden. Maar in hun eenvoud zijn zij niet dom (hooguit kneuterig). Paul Kruger doorziet Dr. Jameson en stuurt hem weg. Later arriveert ook zijn zoon Jan Kruger (Hinz), met zijn vrouw Petra (Uhlen) en hun twee kinderen (kleinkind 44 en 45). Jan heeft lange tijd in Groot Brittannië doorgebracht, waar hij in Oxford studeerde. Paul Kruger en zijn vrouw Gezina zijn dolblij om hun zoon en kleinkinderen te zien. 

Maar Jan is veranderd in Groot Brittannië. Hij rookt sigaretten (in plaats van een mannelijke pijp) en voorziet dat de Britten te machtig zijn om te weerstaan. Paul Kruger zou graag zien dat zijn zoon hem opvolgde als president (Dat is vreemd, de ZAR was een democratie, geen koninkrijk), maar daar heeft Jan weinig zin in. Voordat het conflict met Jan uit de hand kan lopen, wordt President Paul Kruger weer gestoord. Dit keer zijn het de lokale zwarte stammen, onder leiding van Lobengula (Brody). Zij zoeken ruzie met de Boeren en willen strijd. Lobengula is ingepakt door de Britten en heeft wapens van hen gekregen. Maar gelukkig weet Paul Kruger het tij te keren, door de opstandige wilden ferm toe te spreken. 

In Groot Brittannië is Cecil Rhodes wel succesvol. Lord Chamberlain en Koningin Victoria bekokstoven plannen om de Boeren aan hun rijk toe te voegen, of ze dat nu willen of niet. Koningin Victoria is eerst van plan om de Boeren met rust te laten, maar als Lord Chamberlain laat vallen dat in Johannesburg wel heel veel goud te vinden is, laat zij zich overtuigen. Koningin Victoria heeft een voorkeur voor een alliantie, dat is goedkoper dan oorlog. 

Lord Chamberlain nodigt President Paul Kruger uit om een verdrag te tekenen. Maar Paul Kruger is niet voor een gat te vangen. Hij tekent het verdrag, maar zorgt er dan voor dat de Zuid Afrikaanse Republiek veel verdient aan de goudwinning door de Britten.  Cecil Rhodes en de Britten geven niet op. Nu proberen zij de politici van de Zuid Afrikaanse Republiek om te kopen. Dat gaat maar matig. En President Paul Kruger is niet om te kopen. Maar hij realiseert zich dat oorlog met de Britten onvermijdelijk is. 

Met de mobilisatie van de Boeren begint het tweede deel van de film. De nobele Boeren staan klaar om ten strijde te trekken tegen de Britten. Zoon Jan waarschuwt zijn vader nog een keer, tegen de Britse oorlogsmachine zullen ze geen stand kunnen houden. President Paul Kruger wil dit niet horen en hij verstoot zijn zoon. 

De strijd barst los en tegen ieders verwachting in, weten de Boeren nog aardig stand te houden. De Britten kunnen dit niet accepteren en schuiven Lord Kitchener (Schafheitlin) naar voren, die er een brute strategie op nahoudt. Hij laat de boerderijen van de Boeren vernietigen en de vrouwen en kinderen afvoeren naar concentratiekampen. Dan zullen de Boeren wel inbinden. Ook Jan Kruger en zijn vrouw Petra en de corrupte politicus Cock en zijn vrouw worden hiervan het slachtoffer. 

Uiteindelijk kan het leger van de Zuid Afrikaanse Republiek geen stand houden tegen de Britten. President Paul Kruger neemt de beslissing om de Zuid Afrikaanse Republiek te verlaten en de naties van Europa om steun te vragen. Maar in Europa wordt hij overal geweigerd, niemand wil oorlog met de Britten. De Zuid Afrikaanse Republiek is ten dode opgeschreven. 

Ondertussen zijn Gezina, Petra en de kleinkinderen van Paul Kruger in een Brits concentratiekamp beland. Er is niet genoeg te eten en besmettelijke ziekten waren rond. Jan probeert zijn vrouw nog te bevrijden, maar wordt daarbij gevangen genomen. De vrouwen komen in opstand, wanneer hij terechtgesteld wordt, maar ook zij worden allemaal neergeschoten. 

En dan zijn we weer terug in de hotelkamer van Paul Kruger in Zwitserland. Hij heeft verdriet om alles en iedereen die hij verloren heeft. Maar hij is ervan overtuigd dat de Britten ooit nog wel eens hun verdiende loon zullen krijgen. 

Conclusie

Wat een nare, geniepige propaganda film is dit! 

De Boeren en President Paul Kruger zijn duidelijk een stand - in voor het Duitse volk en Adolf Hitler. Paul Kruger is een eenvoudige, oprechte, diep religieuze man die zijn volk wil leiden naar vrede en voorspoed. Het volk van de Afrikaners bestaat uit grote gezinnen, die diepgelovig zijn en een eenvoudig leven op het land willen leiden. En het zijn die vreselijke Britten, die of achterbaks of intens gemeen zijn, die dat uit hebzucht allemaal onmogelijk maken. Rechtgeaarde Duitsers moeten zich vereenzelvigen met de Afrikaners (die ook Duitse voorouders hadden) en tegen de Britten willen strijden. En die boodschap ligt er redelijk dik bovenop, en is vrij eenvoudig door te prikken, maar de film is subtieler dan dat. 

Zo was de acteur die Cecil Rhodes speelde, Ferdinand Marian, kort daarvoor te zien in de notoire Nazi - propaganda film Jud Süß, waar hij (waarschijnlijk onder druk gezet door het Nazi - regime) de hoofdrol van Jud Süß speelde. Dus het publiek associeerde het karakter Cecil Rhodes (en daarmee de Britten) waarschijnlijk meteen met de Nazi - vooroordelen over Joden. En de Britten zijn verder alleen maar geïnteresseerd in goud, ook alweer een Nazi - vooroordeel over Joden. Dus de Britten zijn eigenlijk niet veel beter dan de Joden.  

Verder wordt er ook een loopje genomen met de historische gebeurtenissen. Hierdoor lijken Paul Kruger en de burgers van de Zuid Afrikaanse Republiek zo mogelijk nog nobeler, en de Britten nog gemener. In het echt heeft Paul Kruger meerdere bezoeken aan Europa en Brittannië gebracht om allerlei onderhandelingen te voeren. Verder was hij heel wat langer president van de Zuid Afrikaanse Republiek dan de film suggereert, van 1883 tot 1902 (toen de ZAR werd overgenomen door de Britten). En in zijn latere jaren als president was hij ook steeds controversiëler en tiranieker en daarmee ook minder populair. In de film probeert Kruger nog heel principieel zijn functie op te geven, als zijn landgenoten het vertrouwen in hem verliezen. In werkelijkheid had hij er in de jaren '90 van de 19e eeuw een gewoonte van gemaakt om te dreigen met opstappen, waarna de volksvertegenwoordiging inbond. 

In de film werd ook hoog opgegeven van de eenvoud van Paul Kruger, in werkelijkheid werd dat door zijn land- en tijdgenoten ook al gezien en afgekeurd. Hij was over het algemeen slecht en ouderwets gekleed, had slechte manieren, hing een zeer conservatieve stroming binnen de Nederduits Hervormde Kerk aan, las geen ander boek dan de Bijbel en nam deze voor waar aan. Dit werd door zijn Afrikaanse tijdgenoten al afgekeurd, in Europa maakte hij zich hier ook niet populair mee. 

Maar ten tijde van het vertonen van de film lagen de gebeurtenissen uit de film al weer een jaar of vijftig in het verleden. Veel mensen zullen niet meer precies geweten hebben wat er nou gebeurd was aan de andere kant van de wereld, in een land waar ze zelf nooit zouden komen. Het is lastig om dan de (opzettelijke) verdraaiing van de waarheid te kunnen zien. 

En verder bevreemdde de film me ook steeds meer. De Britten waren in- en inslecht, door de arme Boeren te verdrijven van hun land, hun boerenbedrijven in de fik te steken en hun vrouwen en kinderen op te sluiten in concentratiekampen. Ondertussen was het in Nazi - Duitsland juist beleid geworden om zo met de Joodse bevolking om te gaan. Maar de het Duitse publiek moest zich juist identificeren met de onderdrukte Afrikaners. En kennelijk vergeten dat zij precies hetzelfde deden met leden van hun eigen bevolking. Iets wat natuurlijk al door Orwell in 1984 is gezegd. De Partij vereist dat je het bewijs van je eigen ogen en oren niet langer gelooft, maar dat je de Partij gelooft. 

Een naargeestige film, alleen kijken wanneer je wil weten hoe je goede propaganda moet maken.