M - Eine Stadt sucht einen Mörder

Wegens Corona kijk ik alleen nog maar film via een video verbinding. Ik kan niet wachten tot ik weer eens mensen in mijn huis kan ontvangen. Dit keer keken we M - Eine Stadt sucht einen Mörder (1931) van Fritz Lang en met Peter Lorre (Casablanca, The Raven, 20.000 Leagues under the Sea) in de hoofdrol (en misschien wel zijn belangrijkste rol).

Deze film is net als Nosferatu en Das Cabinet Des Dr. Caligari een voorbeeld van de Duitse Expressionistische film, die zo populair was in de jaren '20 en '30 van de vorige eeuw. Maar deze film gaat over een serie-moordenaar. Omdat ik nog steeds het rollenspel in de Weimar - jaren van Berlijn af wil maken, zie ik dit als belangrijke achtergrond-kennis. 

Spoilers

De film is inmiddels 89 jaar oud, maar was nog steeds een verrassing voor mij, dus een waarschuwing is wel op zijn plek. 

De film opent met een stel kinderen die een gruwelijk Iene Miene Mutte spelen, waarbij het rijmpje gaat over vermoord worden met een bijl (dit kan verwijzen naar een aantal serie-moordenaars actief in Duitsland in deze periode). Het rijmpje werkt de moeders uit de omliggende woningen op de zenuwen. En het is terecht dat de moeders zenuwachtig zijn, want er is een kinderlokker en -moordenaar actief in de stad. 

Een werkende moeder wacht totdat haar dochter Elsie Beckman thuiskomt uit school, maar Elsie komt onderweg een vriendelijke man (Lorre) tegen, die een ballon voor haar koopt en Elsie komt uiteindelijk nooit thuis (Een paar hele suggestieve shots van een wegrollende bal, een verdwaalde ballon en een leeg kinderbordje werkten mij als moeder ook wel op de zenuwen).

En dan krijgt de film wat meer vaart. De paniek slaat toe in de stad, Elsie is niet het eerste kind dat verdwenen en vermoord is. En iedereen die nu met een kind spreekt is verdacht, een oude man wordt bijna gelyncht door een woedende menigte als hij een meisje naar huis wil sturen. De politie staat ook onder enorme druk om de moordenaar te binden. En ze worden overspoeld door meldingen van mensen en getuigenissen die elkaar tegenspreken. Ze halen alles uit kast om de moordenaar te vinden, de modernste technieken worden gebruikt (Nee echt, ik dacht dat ik keek naar CSI: Berlin). 

Zelfs de criminele onderwereld van de stad krijgt last van deze moordenaar. De politie doet steeds maar invallen om de moordenaar te vinden. Ze vinden de moordenaar niet, maar voeren wel steeds criminelen voor andere feiten af. Dit verstoord de operaties maar, bovendien zijn de meeste criminelen zelf ook vader, ze willen hun eigen kinderen ook beschermen. 

En dan wordt het een race tussen de politie en de criminelen om de man te vinden. De politie zet steeds meer middelen in om de kindermoordenaar te vinden. Ze doorzoeken patiëntgegevens van psychiatrische instellingen. Maar de criminelen laten zich ook niet onbetuigd, zij sturen alle bedelaars de straat op om kinderen in de gaten de houden. Beide methoden hebben succes. De politie vindt de woning van de moordenaar, waar hij zijn brieven naar de pers schreef. Maar de bedelaars vinden de moordenaar zelf en zetten de achtervolging in. 

Uiteindelijk vlucht de moordenaar een kantorencomplex in, onmiddellijk infiltreren de criminelen het pand om de moordenaar te vinden. De politie wacht in het huis van de moordenaar tot hij weer thuiskomt. 

De moordenaar kan niet vluchten en wordt door de criminelen meegenomen naar een soort informeel gerechtshof, waar zij recht willen spreken. De moordenaar houdt nog een vlammende toespraak over zijn problemen, hij heeft een duivel in zich, waar hij niets aan kan doen. Maar de criminelen zijn alleen maar crimineel omdat ze lui en slecht zijn. Zij hadden nog de keuze voor een eerbaar leven. Ook de advocaat van de moordenaar houdt nog een betoog, de andere criminelen hebben ook allemaal gruwelijke misdaden op hun geweten, bovendien is het overduidelijk dat deze moordenaar gek is. Hij hoort thuis in een instituut, hij hoort geen straf te krijgen. 

Maar voordat de straf van de criminelen uitgevoerd kan worden, komt de politie toch de moordenaar en de criminele bende op het spoor en de moordenaar wordt volgens het gewone strafrecht bestraft. Maar wat maakt dat uit? Elsie is nog steeds dood.  

Conclusie

Whew! Wat een film! En hij is gratis te kijken, met ondertiteling. 

Dit is een hele aangrijpende film en ik heb een paar keer echt op het puntje van mijn stoel gezeten. Door nooit te laten zien wat er met de kinderen gebeurd, slaat je fantasie volledig op hol. De suggesties die gewekt worden met een wegrollende bal en een leeg kinderbordje zijn vreselijker dan wat je je voor kan stellen. 

Verder is Peter Lorre ook fantastisch in zijn rol als moordenaar Hans Becket. Hij lijkt een gewone, onopvallende man, nauwelijks een gevaar. Maar in hem huizen demonen die hem drijven tot het keer op keer weglokken van kinderen en hen dan te vermoorden. Wanneer hij eindelijk kan vertellen wat hem drijft, wordt ook duidelijk hoe diep de waanzin gaat bij hem. 

Maar niet alleen is dit een film over een seriemoordenaar, het is ook een film over de problemen in Duitsland kort na WOI. Er is veel armoede, vrouwen staan er alleen voor bij de opvoeding van hun kinderen, wat ze moeten combineren met het verdienen van geld. Hierdoor kunnen zij te weinig toezicht houden op hun kinderen, die zo slachtoffers worden van mensen met slechte bedoelingen. Bovendien zijn er kennelijk zoveel bedelaars (vaak verminkte oorlogsveteranen), dat zij alle kinderen in een vrij grote stad zo goed in de gaten kunnen houden dat zij snel een kindermoordenaar kunnen lokaliseren. 

Daarnaast tiert de criminaliteit welig. De criminelen kunnen zich organiseren in bendes die hun criminele operaties inrichten alsof het een bedrijf is. Bedreigingen voor de bedrijfsvoering, zoals een moordenaar die teveel aandacht van de politie trekt, moeten collectief worden uitgeschakeld. 

Tot slot zijn de eerste tekenen van een politiestaat ook al zichtbaar. Aan de ene kant doet de politie steeds invallen bij bekende verzamelplaatsen van criminelen, zonder dat zij aanwijzingen hebben, dat de crimineel die zij zoeken ook daadwerkelijk daar te vinden. Mensen die niet kunnen bewijzen wie zij zijn (en verder niets anders verkeerd doen) worden meteen opgepakt en gestraft. Daarnaast wordt er zonder problemen geneusd in medische dossiers, in de hoop uit de honderden dossiers aanwijzingen over een moordenaar te vinden. 

Aan de andere kant zijn de criminelen ook geen opgewekte groep anarchisten die daartegen in opstand komen. Ook zij staan onder strakke leiding van de Schränker, die met harde hand de zoektocht naar de moordenaar leidt. De opbrengsten van de verschillende criminele ondernemingen moeten weer op peil gebracht worden. Dat de meeste criminelen alsnog levens vol armoede en gevaar leven, interesseert de leiding ook niet. 

Oh en iedere film over serie-moordenaars of politie onderzoek die je ooit hebt gezien is schatplichtig aan deze film, vooral eens kijken dus.