Spoilers
Voor een boek uit 1899 zou het eigenlijk niet nodig hoeven zijn, maar ja, ik het had ook nooit gelezen. Dus, pas op voor spoilers.
Het verhaal opent met vier mannen die in een boot op de Thames wachten tot het tij keert, zodat zij met hun schip kunnen vertrekken. Een van hen, Marlowe, vertelt dan over zijn eerdere avonturen die hij heeft gehad in de binnenlanden van Afrika.
Marlowe ging naar Afrika en kreeg een baan om de Congo rivier op te varen, steeds dieper de binnenlanden in. Daar moest hij handelsposten afgaan om de handel op halen en weer naar de kust te brengen, zodat alles verkocht kon worden. Het ging voornamelijk om ivoor, maar ook andere producten uit de binnenlanden werden verzameld en verkocht.
Hoe dieper Marlowe Afrika inreist, hoe gekker alles lijkt te worden. Eerst ziet hij Fransen de ene schimmige oorlog na de andere voeren. Dan zijn kolonisten druk bezig om het Afrikaanse landschap en bevolking aan hun wil te onderwerpen. Hierbij worden de meest vreselijke dingen uitgespookt. Het landschap wordt vernietigd om een spoorweg aan te leggen, zonder dat duidelijk is of er ooit een trein kan gaan rijden. De lokale bevolking wordt gruwelijk uitgebuit en sterft langs de kant van de weg, als zij niet langer nuttig zijn.
Maar ook de blanke overheersers lijken steeds meer de grip op hun opdracht en op zichzelf te verliezen. Sommigen trekken zich terug in maniakaal alle regeltjes navolgen, ook als die diep in Afrika geen enkele zin meer hebben, maar andere spreken steeds vaker over ene "Kurtz", een agent van de handelsorganisatie, die steeds de meeste ivoor aanlevert. Maar hij lijkt ook een soort sekte gestart te zijn onder de blanke kolonisten en onder de zwarte bevolking.
Als Marlowe dan eindelijk aankomt bij het station dat onder leiding staat van Kurtz, blijkt deze inmiddels langdurig ziek en ernstig verzwakt. Marlowe neemt Kurtz mee terug naar de bewoonde wereld, maar voor zij daar terugkeren is Kurtz al overleden. Inmiddels was Marlowe ook onder invloed gekomen van de charismatische Kurtz en is hij daardoor, en zijn andere ervaringen in Afrika een stuk negatiever geworden over de Britse beschaving.
Conclusie
Wat een verhaal!
Het verhaal is grotendeels gebaseerd op de ervaringen van Conrad zelf, die een paar jaar eerder ook een reis maakte over de rivier Congo in de Congo - Vrijstaat. De Congo - Vrijstaat was inmiddels al het persoonlijke wingewest van Koning Leopold II en daar vonden (zelfs voor koloniale begrippen) verschrikkelijke gruwelijkheden plaats, die Conrad dus ook met eigen ogen gezien heeft.
Heart of Darkness is daarmee een aanklacht tegen het kolonialisme en de onderdrukken van hele bevolkingsgroepen, alleen om te voldoen naar een vraag naar allerlei commerciële producten, als rubber en ivoor.
Verder is het ook een erg complexe roman, terwijl het verder vrij kort is. Ik ben blij dat ik een editie had met een uitgebreid voorwoord van Robert Hampson en veel voetnoten. Allerlei referenties en symboliek had ik anders niet zo makkelijk op kunnen pikken.
Hoe langer Marlowe de toenemende duisternis van Afrika intrekt, hoe meer hij ook wordt geconfronteerd met de duisternis in de harten van zijn (blanke) mede-reizigers en in zichzelf. En daarmee is het een heel gelaagd verhaal geworden over mensen en hun morele kompas en hun cultuur. Maar staat het verhaal ook symbool voor de verhouding tussen Europa en Afrika en hoe men in Europa voordeel had van de schatten van Afrika en de ogen sloot voor de gruwelijkheden waarmee dat gepaard ging.
Zeker lezen als je de kans krijgt.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten