Berlijns Cabaret

In de vakantie had ik ook tijd om eens een boek uit te lezen. Geen fictie dit keer, maar een echt studieboek. Het ging om Berlin Cabaret van Peter Jelavich, over Berlijns Cabaret in de jaren 1900 tot 1940. 

Een tijdje geleden (pre - Corona nog, tjee) was ik begonnen aan een rollenspel dat speelde in Berlijn. Naar aanleiding daarvan heb ik al een aantal films gezien uit diezelfde tijd (Nosferatu, Das Cabinet des Dr. Caligari, Metropolis en M) en over die tijd (Babylon Berlin). En nu dus ook een boek. 

In dit boek wordt de opkomst en ondergang van het Berlijnse Cabaret beschreven. Deze nieuwe vorm van kleinkunst zoekt even naar haar niche tussen revue en theater in, maar ontwikkelt zich dan al snel tot succesvolle nieuwe kunstvorm die satirisch commentaar levert op de hedendaagse mores ten aanzien van politiek, seksualiteit en modegrillen. 

De ontwikkeling van Cabaret als kunstvorm wordt in verband gebracht met de ontwikkeling van Berlijn van gewone stad tot een wereldstad met immigratie, toeristen en consumentengedrag. Deze mensen waren op zoek naar een nieuwe manier om uit te gaan, geamuseerd te worden en kennis te nemen van nieuwe modegrillen, en Cabaret bood dat. Het Franse Cabaret diende als voorbeeld, maar in Berlijn werd er een typisch Duitse draai aan gegeven. 

Maar in de periode 1901 - 1940 kende Duitsland veel politieke omwentelingen. Van het Duitse Keizerrijk, naar de Eerste Wereldoorlog, de Weimarrepubliek, de opkomst van Nazi - Duitsland en dan de Tweede Wereldoorlog, waarbij de laatste restjes van het Cabaret ten onder gingen in de kampen Westerbork en Theresienstadt. En in ieder tijdsgewricht proberen de schrijvers, producenten en acteurs en zangers van het Cabaret relevant te zijn en commentaar te leveren op machthebbers en gewone burgers tegelijkertijd. En de machthebbers proberen in ieder tijdsgewricht het Cabaret aan banden te leggen. De kunstvorm wordt gezien als een ondermijnend voor de machthebbers en de sociale en seksuele mores van het moment. 

Wanneer de Nazi's aan de macht komen, kan het Cabaret niet meer blijven bestaan. Er worden nog wat pogingen ondernomen om het Cabaret grappen te laten maken die de uitgangspunten van het fascistische regime ondersteunen, maar dat werkt niet. Dus de Cabarets worden gesloten en veel van de makers vluchten weg, of eindigen in de kampen. 

Een boeiend boek over een stukje Berlijnse geschiedenis, waar ik me de laatste tijd in heb verdiept.