De Blauwe Engel - Het Boek

De laatste tijd ben ik weer op een Weimar - Binge, laatst las ik al een boek over Anita Berber en nu heb ik De Blauwe Engel van Heinrich Mann uit de Bieb gehaald. Dit boek lag ten grondslag aan de film Der Blaue Engel, die ik ook al eens gezien heb. 

De Blauwe Engel is de Nederlandse titel van het boek, eigenlijk heet het "Professor Unrat oder Das Ende eines Tyrannen" en is uit 1905, nog van voor de Weimar periode. 

Spoilers

Het boek is heel wat minder bekend, dan de film die ervan gemaakt is. Dus wees gewaarschuwd. 

Het verhaal begint met Professior Metz (Raat in het Duits) die leraar is op een Gymnasium en alleen door middel van angst en straf orde kan houden in zijn klassen. Zijn leerlingen hebben hem de bijnaam Mest gegeven (Unrat) en iedere keer als hij die bijnaam hoort, ontsteekt hij in blinde woede. En de woede van een leraar kan een mens nog lang achtervolgen. Hij heeft de carrières van verschillende mensen in de knop verwoest door hen slechte cijfers of referenties te geven. 
In de huidige klas zijn er drie leerlingen waar zijn woede zich in het bijzonder op richt, Kieselback, Ertzum en Lohman. Deze leerlingen hebben allemaal enige vorm van bescherming door middel van geld of connecties. Op een dag vindt Professor Metz een gedicht aan Rosa Fröhlich in het boek van Lohman. Metz gaat op onderzoek uit en ontdekt dat Rosa Fröhlich danst en zingt in een Cabaret "De Blauwe Engel". 

Het wordt niet met zoveel woorden gezegd, maar Rosa is een sekswerker en altijd op zoek naar een nieuwe man om haar levensstijl te betalen. Professor Metz is op de een of andere manier bijzonder wereldvreemd gebleven en de hints van Rosa dat zij geld en dure cadeaus verwacht en in ruil daarvoor bereid is het bed met Professor Metz te delen, komen niet aan. Maar Professor Metz heeft wel allemaal (hem onduidelijke) gevoelens voor Rosa. Hij brengt meer en meer tijd met haar door en verzorgt haar. Hij ruimte haar kleding op, brengt haar make-up aan en op termijn huisvest hij haar ook nog. 

Uiteindelijk wordt het schandaal te groot. Professor Metz wordt ontslagen en de leerlingen, die Rosa bezochten, worden ook van school gestuurd. De professor huwt Rosa en samen leiden zij een losbandig leven. Wanneer de geldproblemen oplopen gaat Professor Metz "privelessen Grieks" geven, waardoor mannen zijn huis kunnen bezoeken en zo affaires kunnen onderhouden met Rosa. Deze "Griekse lessen" ontaarden al snel een zeer wilde feesten, waar alle inwoners van de stad aan meedoen. 
Het wilde leven van Professor Metz en Rosa kan natuurlijk niet goed blijven gaan. De schulden lopen op. En wanneer op een dag Professor Metz Rosa aanvalt en steelt van een bezoeker, wordt de politie ingeschakeld. 

Conclusie

Het boek heeft bepaald een andere toon dan de film. En ik vraag me af wat er nu precies becommentarieerd wordt. Eerst lijkt het verhaal te gaan over een leraar die zijn leerlingen ziet als tegenstanders, die gebroken moeten worden. Het deed erg denken aan Bint (hoewel dat 30 jaar later is geschreven). En wordt deze Professor dan bekritiseerd, als hij zich moet zien te handhaven buiten de school en onmiddellijk een vat van angsten wordt, dat makkelijk te manipuleren is door de wereldwijze Rosa Fröhlich?
Maar wanneer professor Metz en Rosa Fröhlich zich losmaken van de school en het cabaret, zijn zij meteen in staat om de burgers van hun stad om hun vinger te winden. Binnen de kortste keren geven brave burgers zich over aan gokken, drankmisbruik en seksuele losbandigheid. Alle activiteiten, die zij eerst zo veroordeelden, doen zij nu vrolijk aan mee. 
En uiteindelijk eindigt het boek met de arrestatie van Metz en Fröhlich en lijkt de bestaande orde hersteld te worden.