Things fall apart

Een tijdje geleden las ik Heart of Darkness van Joseph Conradt, over de avonturen van een blanke man in diep, donker Afrika en de verschrikkingen die hij daar meemaakte. Maar het was natuurlijk wel weer de kijk van een blanke man op Afrika, de mensen die er al woonden waren niet meer dan een onderdeel van de bevreemdende omgeving. Vandaar dat ik daarna ook eens Things Fall Apart van Chinua Achebe er heb bijgepakt. Things Fall Apart is het debuut van de Nigeriaanse schrijver Chinua Achebe en is sinds zijn publicatie in 1958 de populairste Afrikaanse roman.

Spoilers

In Things Fall Apart volgen we het leven van Okonkwo. Okonkwo had een vader die niet wilde deugen. Deze Unoka bracht zijn tijd liever door met drinken en gokken. Hij verwaarloosde zijn vrouw en kinderen en was geen dappere krijger. Na zijn dood liet hij links en rechts schulden achter. Okonkwo wilde die schandelijke herinneringen uitwissen, maar sloeg daarmee door de andere kant op. 

Okonkwo was als jongeman een beroemd worstelaar, een dapper krijgt en hij werkte hard op zijn akkers. En als zijn harde werk had ook resultaat. Hij werd steeds rijker, huwde meerdere vrouwen en steeg in het aanzien van zijn dorps- en clangenoten. Maar zijn ambities hadden ook een keerzijde. Hij wilde koste wat kost vermijden dat hij werd gezien als zwak. Dus hij toonde zijn familie maar weinig affectie, hij had vaak ruzie met zijn buren en hij was rechtlijnig in het oplossen van dilemma's en problemen in zijn leven. 

Wanneer er na een strijd met een naburige clan een jongen van die clan bij Okonkwo komt wonen als een gijzelaar, bouwt Okonkwo een band op met deze Ikemefuna. Maar wanneer na jaren het conflict tussen de twee clans weer oploopt, wordt besloten om Ikemefuna alsnog te doden. Okonkwo wordt gewaarschuwd om niet bij de executie van Ikemefuna aanwezig te zijn, hij is tenslotte een pleegvader voor de jongen. Maar uit angst om als zwak, emotioneel of verwijfd gezien te worden, doodt hij zelf Ikemefuna. Na afloop hiervan raakt Okonkwo in een depressie. 

Dan op een dag gebeurt er een ongeluk. Tijdens een begrafenis wordt er met geweren geschoten. En een verdwaalde kogel van Okonkwo doodt een omstander, een zoon van de man die begraven wordt. Dit is natuurlijk een transgressie van jewelste en Okonkwo en zijn familie wordt verbannen, om de woede van de goden af te wenden. 

Tijdens zijn verbanning in Mbanta, het dorp waar een van zijn vrouwen vandaan komt, houdt Okonkwo wel contact met zijn oude dorpsgenoten. Zij beheren zijn akkers voor hem en brengen hem nieuws. Er zijn blanke mensen in de buurt komen wonen. Zij introduceren ook een nieuwe religie, die hier en daar wat volgelingen van de lokale bevolking trekt, maar altijd mensen die laag in de rangorde staan. Maar een van de mensen die aangetrokken zijn tot het nieuwe geloof is Nwoye, zoon van Okonkwo. 

Okonkwo was altijd teleurgesteld in Nwoye, omdat deze niet aan het ideaalbeeld van een mannelijke zoon en krijger van Okonkwo kon voldoen. Nwoye werd veel geslagen door zijn vader. En het wordt Nwoye teveel en nu ziet hij in het nieuwe geloof een uitvlucht. 

Na zeven jaar keert Okonkwo terug naar zijn eigen dorp. Hij verwacht snel weer zijn oude positie als vooraanstande dorpeling in te kunnen nemen. Maar er is veel veranderd. De positie van de nieuwe blanke mensen is belangrijker dan gedacht. En de religieuze conflicten lopen al snel op. Uiteindelijk bemoeit de nieuwe blanke regering zich er ook mee en Okonkwo en een paar andere leiders van het dorp worden gevangen genomen en vernederd. Wanneer de dorpelingen zich bij deze situatie neer willen leggen, en niet zoals vroeger ten strijde willen trekken, ziet Okonkwo in dat zijn manier van leven voorgoed voorbij is. 

Conclusie

Een prachtig kort verhaal over de verwoesting die wordt aangericht door het kolonialisme in een samenleving die al eeuwen op dezelfde manier functioneert. De aanwezigheid van blanke mensen en hun nieuwe religie zetten bestaande conflicten in de samenleving van Okonkwo op scherp. Maar hun destructieve invloed is al langer voelbaar. Het is een verouderd vuurwapen dat leidt tot het ongeluk, waarna Okonkwo elders moet gaan leven. 

Maar het persoonlijke drama wordt ook duidelijk. Okonkwo is zo rechtlijnig in zijn opvattingen over hoe hij en andere mannen zich zouden moeten gedragen, dat er nooit enig compromis mogelijk is. Ook al is het resultaat daarvan nadelig voor hemzelf, voor zijn buren en voor zijn familieleden. Hij is niet in staat om om te gaan met een situatie die volledig verandert. Zijn dorpsgenoten weten wel een modus te vinden om de komst van de blanken in te passen in hun wereldbeeld. En wie heeft er dan gelijk?

Een prachtig boek dat eens een hele andere kijk op zaken geeft.