Twaalf aapjes

Via Netflix kon ik onlangs Twelve Monkeys (1995) van Terry Gilliam (The Fisher King, Monty Python and the Holy Grail) zien. Ik herinner me deze film nog uit de tijd dat hij net uit was (een eeuwigheid geleden) en hoeveel indruk deze toen op mij maakte. De hoofdrollen zijn voor Bruce Willis (Pulp Fiction, The Expendables), Madeleine Stowe en Brad Pitt (Interview with the Vampire). Verder zien we ook nog Christopher Plummer (Knives Out, The Scarlet and the Black) en Simon Jones (Brideshead Revisted) in kleinere rollen. 

Spoilers

James Cole (Willis) is 2035 één van de weinige overlevenden van de teloorgang van de menselijke beschaving als gevolg van een enorme virusuitbraak (Hallo, Corona!). Hij vindt aanwijzingen dat de organisatie The Army of the Twelve Monkeys verantwoordelijk was voor de uitbraak van het virus. 

Zijn superieuren besluiten om hem terug te sturen in de tijd, naar 1996, vlak voor de uitbraak van het virus. Maar er gaat iets mis, James komt terecht in 1990. Met zijn geraaskal over een leger van apen en een virus wordt hij al snel gezien als krankzinnig en hij wordt voor zijn eigen veiligheid opgenomen. Dan maakt hij kennis met psychiater Kathryn O'Reilly (Stowe) en mede - geesteszieke Jeffrey Goines (Pitt). 

Deze missie leidt tot niets en James wordt teruggehaald naar zijn eigen tijd. Nadat hij verslag heeft uitgebracht, wordt hij opnieuw naar het verleden gezonden. Hij komt terecht in 1996. Hij ontvoert Dr. Reilly en reist met haar naar Philadelphia, waar de virusuitbraak zal starten. Weer komt hij Jeffrey Goines tegen. Zijn vader Leland Goines (Plummer) is farmaceut en ontwikkelt virussen en medicatie. Kennelijk is er een connectie tussen The Army of the Twelve Monkeys en de uitbraak. 

James wordt weer teruggehaald door de missieleiders in 2035 en ze zenden hem weer terug naar 1996, maar nu rond kerstmis. Hij ontmoet Kathryn weer. Zij realiseren zich dat de Army of the Twelve Monkeys een protestgroep is, die niets met het virus te maken hebben. James en Kathryn willen naar de Keys vluchten, om de virusuitbraak voor te blijven. 

Maar dan zien zij een medewerker van Leland Goines op het vliegveld. Hij zal een lange reis maken, langs alle steden, waar een uitbraak zal zijn. Hij is het, die het virus verspreid. In een laatste wanhoopsdaad proberen zij de medewerker tegen te houden. Maar ze worden door de vliegveldbeveiliging tegengehouden. 

Conclusie 

Dit is een hele complexe film! En het favoriete thema van Terry Gilliam, de dunne grens tussen waanzin en gezondheid, komt weer scherp naar voren. Het blijft lange tijd onduidelijk of James Cole nou werkelijk een tijdreiziger is of dat hij krankzinnig is en de dystopische toekomst van 2035 als een soort escape heeft bedacht, om zich te onttrekken aan zijn even beroerde leven in 1990 in een gesticht. Er zijn wel heel erg veel paralellen tussen zijn situatie in 2035 en in het gesticht in 1990. Verzint hij alles?

 

En net als in The Fisher King is ook hier de huidige tijd een behoorlijke dystopische omgeving. Zowel in 1990 als in 1996 zorgen we bijzonder slecht voor onze geesteszieken en onze armen. De straten liggen vol met mensen, die duidelijk een beperking hebben. En in de psychiatrisch ziekenhuizen is het niet veel beter. Er zijn te veel patiënten, te weinig hulpverleners en te weinig mensen worden beter. 

En de consequenties van tijdreizen worden ook goed in beeld gebracht. James Cole reist heen en weer in de tijd. Hij heeft de grootste moeite om mensen te vertellen waar hij mee bezig is. Ze kunnen niet accepteren dat hij uit een andere tijd komt. En hij kan niet goed onder woorden brengen wat er gaande is. Daar komt bij dat hij met opeenvolgende tijdreizen zelf ook de draad kwijt begint te raken van wat er gaande is. Reist hij door de tijd? In welke tijd verkeert hij? Wat moet hij daar doen en waarom ook al weer?

Bovendien wordt in de loop der tijd (Ha!) pijnlijk duidelijk dat James niets kan veranderen aan de gebeurtenissen. Het is namelijk allemaal al gebeurd. Er kan niets veranderd worden aan wat hij ziet. En die realisatie zit hem ook steeds meer dwars. 

Al met al een zeer intrigerende film. Bekijk het vooral.