Scharlaken en Zwart

 In de donkere winterdagen is er weinig meer te doen dan film kijken. Met vrienden keek ik The Scarlet and the Black (1983) van Jerry London. De hoofdrollen zijn voor Gregory Peck en Christopher Plummer (Knives Out). In belangrijke bijrollen zien we ook nog John Gielgud (Murder on the Orient Express, Brideshead Revisited), Kenneth Colley (Star Wars) en Walter Gotell (Prince Valiant, Lancelot and Guinevere). 

Het verhaal is min of meer waargebeurd en de belangrijkste personen hebben echt bestaan. Hugh O'Flaherty heeft daadwerkelijk in de oorlogsjaren in Italië (voormalig) krijgsgevangen en joden helpen onderduiken en beschermd tegen de Duitse overheersers. En zijn tegenstrever SSer Herbert Kappler heeft ook echt bestaan. En tussen hen vond in Rome lange tijd een kat- en muisspel plaats met de onderduikers en de neutraliteit van het Vaticaan. 

Spoilers

Ondanks dat het allemaal echt gebeurd is, is het toch al weer lang geleden en is het een obscuur stukje van WOII. Een waarschuwing is op zijn plaats. 

De film opent in de herfst van 1943. Mussolini is afgezet, de Italianen sluiten zich bij de Geallieerden aan en Nazi-Duitsland valt Italië binnen. Ook Rome wordt bezet en Paus Pius XII (Gielgud) krijgt te horen van Generaal Helm (Gotell) en Luitenant Colonal Kappler (Plummer) dat hij zich maar beter kan voegen naar de Duitse overheersing. Ze zijn vooral bang dat vluchtelingen, krijgsgevangenen, geallieerde strijders en joden zullen proberen asiel te vragen in het Vaticaan. En dat kan niet de bedoeling zijn. Het Vaticaan heeft maar beperkte macht in Italië en die kunnen ze maar beter niet overschrijden. Buiten wordt al een lijn op de grond geschilderd, waar de neutrale zone ophoudt. 

Maar Kappler heeft niet gerekend op Monseigneur O'Flaherty (Peck), deze Ierse priester start bijna meteen een operatie om mensen die naar het Vaticaan vluchten onder te brengen bij vrienden, kennissen en gelovigen in de stad. En O'Flaherty is een beetje een playboy (voor zover dat kan als priester) en loopt alle golfbanen, theaters en opera's af. Hij heeft dus veel vrienden op hoge posities die hem helpen met woonruimte, geld, voedsel en valse papieren voor alle vluchtelingen. De Paus is hier wel van op de hoogte, maar staat er niet echt achter, bang dat de Duitsers het als excuus zullen aangrijpen om ook het Vaticaan binnen te vallen. 

Na verloop van tijd realiseert Kappler zich hoe het komt dat hij zo weinig succes boekt in Rome. Hij ontwikkelt een steeds persoonlijker vendetta tegen O'Flaherty. En O'Flaherty moet steeds stiekemere maatregelen nemen om zijn mensen veilig te houden. 

Uiteindelijk is de situatie voor de Duitsers onhoudbaar. In de zomer van '44 trekken de Geallieerden op naar Rome. Kappler weet dat hij ten onder zal gaan, maar maakt zich zorgen om zijn vrouw en kinderen. Hij smeekt O'Flaherty om zijn best te doen ook deze onschuldigen te redden. Maar O'Flaherty heeft teveel ellende gezien door de handen van zijn aartsvijand en weigert. 

Maar na afloop krijgt een krijgsgevangen Kappler te horen dat zijn vrouw en kinderen veilig in Zwitserland zijn. Weggesmokkeld uit Rome door O'Flaherty, die toch naastenliefde boven woede en wraak liet prevaleren. 

In de aftiteling zien we de O'Flaherty Kappler in de gevangenis bleef bezoeken en dat Kappler zich uiteindelijk bekeerde tot het Katholicisme. 

Conclusie

Dit is een vrij gemengde film. Eerst de goede dingen maar. De plaatjes van Rome en het Vaticaan zijn prachtig! De film opent met een shot van het Colosseum en mijn jongste dochter herkende het meteen uit Arles. Alle mooie highlights uit Rome komen aan bod, net als het Vaticaan. Wat dat betreft zijn kosten nog moeite gespaard om het er allemaal zo getrouw mogelijk uit te laten zien. Daarnaast is ook Ennio Morricone (Django Unchained) aangetrokken voor de muziek. Zeker bij de beelden van Rome geeft dat toch even iets extra's mee aan de film.

Maar de acteurs zijn wisselend. Christopher Plummer is goed als doodenge Nazi-SSer die steeds meer geobsedeerd raakt door de tegenstand van O'Flaherty. En wanneer op het einde alles instort en zijn eigen familie (waar hij veel om geeft) bedreigt wordt, is zijn wanhoop en angst ook invoelbaar. Gregory Peck daarentegen is een stuk minder sterk. Die blijft ondanks alle risico's een soort schelmenaura om zich heen hebben. En hij heeft maar weinig gezichtuitdrukkingen. Dat haalt de spanning van zijn rol toch flink omlaag. 

Daarnaast lijkt het in de eerste helft van de film alsof niemand bezetting door Duitse troepen erg serieus neemt. We zitten dan toch al echt in de tweede helft van WOII en dat de Duitsers niet erg aardig zijn, was toen toch al wijd en zijd bekend. Maar O'Flaherty en zijn samenzweerders en onderduikers flaneren door Rome en het Vaticaan, ze hebben idiote en herkenbare codenamen, ze schrijven hun plannen in dagboekjes en nemen die mee wanneer ze op date gaan met de dochters van mensen die onderduikadressen hebben.   

Wanneer het conflict met Kappler escaleert en O'Flaherty allerlei vermommingen moet gebruiken wordt dat ook gepresenteerd als hilarisch. O'Flaherty als non (zeker 50 cm groter dan alle andere nonnen), O'Flaherty als straatveger, maar zijn samenzweerders blijven knixjes geven aan de monseigneur. 

Maar dat werd minder in de tweede helft van de film. Onderduikers worden opgespoord en afgevoerd, samenzweerders worden opgepakt en gedood en langzaam lijkt het besef door te dringen dat het de Duitsers allemaal menes is. Daar wordt de film wel sterker van. 

Geinig om eens te kijken, voor stukje obscure geschiedenis. Plummer, Gielgud, Morricone en Rome tillen het wel naar een hoger plan, maar het is geen heel goede film.