Lawrence of Arabia

Nadat ik onlangs de Zeven Zuilen van Wijsheid heb geleden, kon ik de film natuurlijk niet laten liggen. Gelukkig kon ik deze ook makkelijk in de bieb krijgen. Het gaat natuurlijk om Lawrence of Arabia (1962) van David Lean. We zien Peter O'Toole (Stardust) in een van zijn eerste rollen voor de film, samen met Alec Guinness (Tinker, Tailor, Soldier, Spy, Scrooge), Anthony Quinn, Jack Hawkins, Omar Sharif (Ashanti), José Ferrer (Cyrano de Bergerac), Anthony Quayle (The Six Wives of Henry VIII, The Eagle has Landed), Claude Rains (Casablanca, The Adventures of Robin Hood), I. S. Johar (Death on the Nile) en Zia Mohyeddin (Ashanti). 

De laatste tijd ben ik wel op een enorme Midden Oosten Binge, met ook de film Saladin. 

Spoilers

De film doet zijn best om de historische gebeurtenissen en het verslag uit de Zeven Zuilen van Wijsheid (en andere bronnen) zo goed mogelijk te volgen, maar het was natuurlijk een lange periode, met ontzettend veel deelnemers, dus het verhaal wordt flink ingedikt. 

De film opent met Lawrence (O'Toole) die gaat motorrijden en daarbij omkomt. Tijdens de begrafenis probeert een reporter allemaal reacties van rouwenden te krijgen (misschien niet het beste moment) en iedereen zegt iets anders over T. E. Lawrence. 

Deel I

Dan gaan we terug naar Lawrence, die in een kelder in Caïro kaarten maakt. Al snel wordt hij daar weggeroepen en krijgt hij een opdracht om contact te leggen met Prins Faisal, die in de Arabische woestijn strijd levert tegen de Ottomanen en maar matig succesvol is. Dan wordt ook meteen duidelijk dat er een soort richtingenstrijd gaande is tussen het leger en de Inlichtingendienst. Het leger, onder leiding van Generaal Murray (Wolfit) vindt de Arabieren en hun opstand maar een zooitje ongeregeld, dat zij niet in hun reguliere leger in kunnen passen. Mr. Dryden (Rains) ziet wel potentieel in de Arabieren met hun snelle kamelen en kennis van het landschap. 

T. E. Lawrence gaat op pad met gids Tafas (Mohyeddin). Het reizen door de woestijn van Arabië is pittig, maar het gaat Lawrence wonderbaarlijk goed af. Maar dan wordt hij geconfronteerd met de wreedheid van de woestijn wanneer Tafas water put uit een put die niet van hem is. Hij wordt meteen gedood door Sharif Ali van de Harith (Sharif). Sharif Ali biedt Lawrence nog aan om hem naar Prins Faisal te brengen, maar Lawrence denkt dat hij zijn eigen weg kan vinden.  

T. E. Lawrence weet op eigen kracht Prins Faisal (Guinness) te vinden en daar blijkt dat Faisal en de Arabische Opstand aardig in de problemen zit. Zijn leger is erg primitief en heeft geen verweer tegen de beter bewapende Ottomanen. Daarnaast krijgt hij ook maar weinig steun van zijn Britse bondgenoten. Een andere liason, Brighton (Quayle) adviseert Lawrence om zich nergens mee te bemoeien en snel terug te keren naar Caïro, maar Lawrence heeft andere plannen. 
Lawrence stelt voor dat Faisal hem 50 mannen leent, zodat hij hen mee kan nemen naar Akaba, het innemen en zo de strijd een nieuwe impuls geven. Met Akaba in handen, hebben de Britten een belangrijke haven en kunnen zij de Arabische Opstand beter ondersteunen. Akaba is vooral gericht op aanvallen vanaf de zee, maar vanaf land is het slecht verdedigd. Faisal zit het plan niet zitten, omdat de Nefud Woestijn niet te doorkruisen is, zelfs met een kleine legermacht. 

T. E. Lawrence probeert het toch, samen met Sharif Ali en een paar andere mannen van Faisal. De tocht door de woestijn is lang en zwaar. T. E. Lawrence weet het respect van de Harith Arabieren te winnen door een van hen, Gasim, (Johar) te redden. Hiermee wordt de vriendschap tussen Lawrence en Ali ook beklonken en Lawrence krijgt prachtige, witte Arabische kledij, die hij zijn verdere tijd in Arabië zal dragen. 

Aan de andere kant van de Nefud Woestijn treffen de strijd een andere stam van Bedoeïnen, onder leiding van Auda Abu Tayi (Quinn), de Howeitat. Het komt bijna tot een oorlog, maar met wat handig geklets weet Lawrence Auda Abu Tayi over te halen zich aan te sluiten bij de strijd en te delen in de plundering van Akaba. Akaba wordt tot ieders verrassing ingenomen de Arabieren zijn blijk met alle spullen die ze kunnen roven. 

T. E. Lawrence keert terug naar Caïro om verslag uit te brengen over zijn missie. Eenmaal terug onder de andere Britten wordt duidelijk hoeveel T. E. Lawrence is veranderd als gevolg van zijn tijd in de woestijn. Hij wordt bevorderd tot Majoor en wordt met een nieuwe missie teruggestuurd, hoewel hij daar zelf geen zin in heeft. 

Deel II

T. E. Lawrence maakt nu deel uit van de Arabische Opstand en helpt bij het aanvallen van de Ottomanen en het opblazen van belangrijke spoorlijnen. Hij vindt het allemaal fantastisch en doet enthousiast mee. Zijn ster is rijzende en Sharif Ali ziet het maar met lede ogen aan. 

Dan gaan Lawrence en Ali naar Deraa om de Ottomanen te bespioneren. Lawrence wordt opgepakt door de lokale Ottomanen en hij is bang ontmaskerd te worden als een Britse/ Arabische spion. Maar de lokale Bey (Ferrer) heeft hele andere plannen met Lawrence. Hij denkt dat Lawrence met zijn lichte huid van Circassische afkomst is. Wanneer Lawrence doorkrijgt welke kant de interesse van de Bey uitgaat, verzet hij zich, wat alleen maar leidt tot een afranseling met de zweep. Als een grondig afgeroste Lawrence naar buiten gegooid wordt, wordt hij weer opgelapt door Sharif Ali. 

Een diep geschokte Lawrence keert terug naar Caïro, waar hij nu weer probeert op te gaan in de Britse Cultuur, maar door zijn ervaringen lukt dat niet meer. Hij wil niet terugkeren naar de Arabische Opstand, maar hij wordt toch gevraagd om met de Arabieren op te trekken naar Damascus. Ondanks dat hij zowel geestelijk als lichamelijk er steeds slechter aan toe is, geeft hij toch toe en voegt zich weer bij het leger van Sharif Ali en Auda. 

De strijd om Damascus gaat niet zo makkelijk als van te voren gehoopt. De Ottomanen zijn al een tijdje aan het terugtrekken (als gevolg van alle eerdere vernielingen en strijd) en de Duitsers hebben het in Europa ook niet makkelijk en kunnen geen steun meer bieden in het Midden Oosten. Wanneer het Arabische leger bij Tafas aankomt, blijkt dat het zicht terugtrekkende Ottomaanse leger er een slachting heeft aangericht en iedereen over de kling heeft gejaagd. 

Waar Lawrence zich tot deze tijd steeds inzette om de Arabieren te weerhouden van al te veel wreedheden, jaagt de aanblik van Tafas hem over het randje. De Arabieren storten zich op het Ottomaanse leger en Lawrence doet mee en stopt pas wanneer er niemand meer is om dood te steken. 

Uiteindelijk weten de verschillende Arabische stammen onder de banier van Faisal Damascus in te nemen. En de verschillende stammen proberen leiding te geven aan Damascus. Maar dat gaat maar matig, aangezien zij allemaal Bedouïnenstammen zijn en geen ervaring hebben met het leven in moderne steden. Als het uiteindelijk allemaal in de soep dreigt te lopen, nemen de Britten het leiden van Damascus over, waarna zij meteen een stuk sterker staan om het voormalige Ottomaanse Rijk over te nemen en te besturen, in plaats van Faisal. 

Prins Faisal heeft al lang begrepen dat dit altijd het originele plan van de Britten was en heeft zich hierop voorbereid, maar Lawrence is verrast. 

Conclusie

Prachtige film! Hij zit vol met allemaal even goede acteurs, prachtige beelden van de woestijn en fantastische muziek. Daarbij komen dan ook nog eens geloofwaardige karakters en briljante onliners. Geen wonder dat deze film 7 Oscars kreeg. 

Het verhaal van de Arabische Opstand en de herinneringen daaraan van T. E. Lawrence zelf zijn wel flink ingedikt. Zo wordt er hier maar weinig aandacht besteed aan de interne politiek van de verschillende Arabische Stammen en volgen de verschillende strijdtonelen elkaar wel erg snel en rechtlijnig op. In werkelijkheid was de Arabische opstand een stukje chaotischer. 

Verder is het soms ook een beetje onduidelijk naar wat voor soort film ik nu kijk. Kijk ik naar de ontwikkeling en morele worsteling van een Britse man met een opdracht waar hij niet langer achter kan staan, terwijl hij meer en meer betrokken raakt bij de strijd van de mensen die hij eigenlijk moet bedriegen en gebruiken als pionnen? Zoiets is natuurlijk al vaker verfilmd, maar in deze film gaat de held ten onder aan deze ontwikkeling. Door zijn brute ervaringen vervalt hijzelf steeds verder in trauma en barbarij. 

Of dat ik zit te kijken naar de tragische, interraciale, gedoemde romance tussen Lawrence en Sharif Ali, tegen de achtergrond van een "World gone mad". De relatie tussen de twee mannen, die oppervlakkig wordt gebracht als een diepe vriendschap, raakt eigenlijk aan alle hoogtepunten van een (gedoemde) romance. 

Zo ontmoeten zij elkaar in gespannen omstandigheden (bij de bron van de Harith, waar Sharif Ali de gids doodt) en hebben meteen een hekel aan elkaar. Dan laat Lawrence zien dat hij toch over meer diepgang beschikt dan Sharif Ali eerst dacht. Ze vinden elkaar in een gedeeld doel en komen elkaar steeds nader. Dan raakt Lawrence getraumatiseerd en in plaats van dat hij dat goed verwerkt, kiest hij een pad waar Sharif Ali uiteindelijk niet meer kan volgen. En ze gaan uit elkaar. En Auda abu Tayi probeert als oudere, wijzere man steeds maar verstandig relatie advies te geven, maar wordt volledig genegeerd door de heethoofdige geliefden. 

De seksuele oriëntatie van T. E. Lawrence in het echte leven was een beetje onduidelijk. In zijn eigen boek zijn de enige referenties aan seksueel contact homoseksueel contact. Ook wordt bij de afranseling in Deraa seksueel geweld gebruikt tegen T. E. Lawrence. In de film wordt dit in allemaal veel bedektere termen gebracht. 

De Britten zien hem (en T. E. Lawrence zichzelf) als "anders" dan de meeste Britten en als "buitengewoon". De Turkse Bey denkt dat hij Circassisch is, een bevolkingsgroep waarvan de vrouwen eeuwenlang als slavinnen verkocht werden aan rijke mannen in het Midden Oosten, wat ook meteen duidelijk maakt, wat de Bey van plan was met Lawrence (en kennelijk vaker deed). 

Waarschijnlijk waren dit de meest vergaande hints die een film in de jaren '60 kon geven over afwijkende seksuele oriëntaties. 

In ieder geval, kijk deze film als je de kans krijgt.