 |
| Benedetta |
Wij zijn natuurlijk niet vies van enige Nunsploitation, met
Nude Nuns with Big Guns en de twee verfilmingen van
Black Narcissus (uit
1947 en
2020). En met Paul Verhoeven weet je nooit helemaal zeker, wat je kan verwachten. In elk geval veel bloederig geweld en expliciete seks. Maar misschien ook nog een mooi verhaal met een boodschap, hoewel dat soms diep graven is. Benedetta is gebaseerd op waargebeurde feiten.
Spoilers
De film begint in de vroege 17e eeuw met een jonge Benedetta die met haar ouders op weg is naar een klooster van Theatijnen in Pescia, Italië. Eenmaal aangekomen in het klooster is het de ouders van Benedetta snel duidelijk dat het een zakelijke operatie is. Voor dochters die willen intreden moet betaald worden (ondanks dat zij ook zullen werken tijdens hun tijd in het klooster), en Abdis Felicita (Rampling) ziet erop toe dat dit geld ook geïnd wordt. De jaren gaan voorbij en Benedetta groeit op tot een volwassen non in het klooster(Efira). Zij heeft wel met enige regelmaat visioenen van Jezus, die haar in het bijzonder als zijn bruid wil.
Op een dag vlucht Bartolomea (Patakia) het klooster in, weg voor haar gewelddadige vader. Abdis Felicita wil haar niet in het klooster aannemen, aangezien zij te arm is om te betalen, maar Benedetta smeekt haar vader om de kosten te betalen. Benedetta moet Bartolomea wegwijs maken in het klooster en al snel worden zij vriendinnen. Maar door haar geschiedenis van seksueel misbruik, kan Bartolomea zich alleen maar seksueel verhouden tot andere mensen. En Benedetta vindt dat heerlijk. Maar het is ook verboden en gevaarlijk. De visioenen van Benedetta worden ook steeds frequenter en seksueel explicieter.
De visioenen van Benedetta trekken steeds meer de aandacht, binnen de leefgemeenschapen daarbuiten. Later vertoont Benedetta ook stigmata op handen en zij. Er wordt meer geloof gehecht aan haar visioenen. De leider van de gemeenschap van nonnen, Vader Cecchi (Rabourdin) ziet de voordelen van een eigen mystica in de gemeenschap, dus hij stimuleert de visioenen van Benedetta. En dat heeft meteen effect. De lokale bevolking, maar ook daarbuiten komt vaker naar de leefgemeenschap en laat daar allerlei giften achter. De gemeenschap wordt al snel rijker en beroemder. En Benedetta wordt Abdis, in plaats van Abdis Felicita.
Als Benedetta eenmaal Abdis is, leidt zij de leefgemeenschap naar eigen inzicht, maar heeft eigenlijk nauwelijks ervaring met het besturen van een grote groep mensen. Bovendien laat zij zich helemaal gaan in haar erotische relatie met Bartolomea, die ook van aard veranderd. Nu lijkt Benedetta juist de leiding te nemen in de relatie. Ex-Abdis Felicita bevalt dit allemaal niets en reist naar Florence om daar Nuncio Giglioli (Wilson) in te lichten en hem aan te sporen een onderzoek in te stellen. De
Nuncio leeft in overdonderende weelde, samen met een hoop zwangere vrouwen, terwijl ondertussen de bevolking van Florence sterft aan
de pest.
Terug in Pescia lijkt de religieuze waanzin steeds grotere vormen te hebben aangenomen. De hele stadsbevolking staat nu achter Benedetta en de Nuncio wordt niet ontvangen met de eer die hij verwachtte. In het klooster blijkt Benedetta te zijn overleden. Maar wanneer de Nuncio haar de laatste riten mee wil geven, komt zij weer tot leven. De Nuncio gelooft het allemaal niet en stelt meteen een onderzoek in. Daarbij richt hij zich op de zwakste schakel in het hele verhaal, Zuster Bartolomea. Na gruwelijke marteling bekent zij alles en stort het hele kaartenhuis in.
Zuster Benedetta wordt veroordeeld tot te brandstapel en de hysterie in Pescia neemt steeds grotere vormen aan. Inmiddels is Zuster Felicita besmet geraakt met de pest en zij en Benedetta broeden op een plan om wraak te nemen op de mannen die hen in het ongeluk hebben gestort. Op de dag van de executie van Benedetta, maakt Benedetta gebruik van haar mogelijkheid om publiekelijk te bekennen. Zij raakt weer bezeten van de geest van Jezus en dreigt dat de pest over Pescia zal komen. Dan onthult Zuster Felicitas ook dat zij de pest heeft. De bevolking wordt hysterisch, valt de Nuncio aan en Zuster Benedetta en Zuster Bartolomea weten te ontsnappen.
Buiten Pescia komen Zuster Benedetta en Zuster Bartolomea weer even toch zichzelf. Zuster Bartolomea is dankbaar dat ze weg hebben kunnen komen van een zeer gevaarlijke situatie en wil elders in de anonimiteit een nieuw leven opbouwen. Zuster Benedetta wil terug naar Pescia om weer leiding te geven aan de gemeenschap daar. Hun wegen scheiden zich.
Conclusie
Whew, wat een film, en niet alleen vanwege alle bloot. We komen uit Nederland, we kennen Paul Verhoeven al langer en een beetje bloot is niet shockerend. Veel bloot is wel shockerend en dat is er ook. Erg, erg, erg veel bloot. En seks, ook heel veel seks.
Maar als je even voorbij alle bloot weet te kijken heeft de film nog een hoop te vertellen. En daarbij blijft de film ook vrij ambigu, waardoor je je eigen interpretaties erop los kan laten. Het begint al met het klooster zelf. De Zusters zeggen dan wel dat ze volgelingen van Jezus zijn, maar wanneer het er op aan komt, zijn ze gewoon een zakelijke onderneming. Vrouwen (of hun families) moeten betalen om binnen te mogen komen en de leden moeten werken voor de kost (onder andere het verwerken van zijde), maar leven in armoede. Dus de opbrengsten gaan ergens anders heen. Even later zien we ook waar die opbrengsten heengaan, als we zien hoe Nuncio Giglioli leeft. Hij beschikt over een paleis, eindeloze dienaren, vrouwen voor de seks en overdadige maaltijden. Maar buiten in Florence sterven de mensen in de straat aan de pest. En hij doet daar niets aan.
Vandaar dat de (mannelijke) kloosterleiding in het begin wel in zijn nopjes is met de visioenen en stigmata van Benedetta, met een eigen mystica zullen de pelgrims toestromen, en die nemen geld mee.
Vrouwen (en mannen vast ook) die niets bij te dragen hebben aan de kerk, kunnen verder lijden in hun uitzichtloze situatie, zoals Bartolomea. Abdis Felicita vindt het helemaal prima om Bartolomea terug te sturen naar een moorddadige vader.
Dan zijn er de verhoudingen tussen mannen en vrouwen. Ondanks dat het klooster voor vrouwen is, er een vrouwelijke Abdis is en de vrouwen hun eigen wereldse zaken regelen, staan zij toch onder toezicht van mannen, een biechtvader en een Provost. Het zijn de mannen die besluiten dat Benedetta's visioenen echte visioenen zijn en die besluiten dat Benedetta Abdis moet worden. Later is het weer een man die besluit dat er een diepgravend onderzoek moet komen naar het klooster en naar Benedetta.
Maar het meest ambigu blijft toch wel Benedetta zelf. Heeft zij werkelijk contact met Jezus? Gelooft zij werkelijk dat hij dit allemaal van haar vraagt? Als kind en jonge vrouw lijkt zij oprecht te geloven dat de Maagd Maria en Jezus een speciaal plan met haar hebben. Misschien dat dat samengaat met een fysiek of psychisch probleem, waardoor zij visioenen had. Maar met die visioenen lijkt zij ook wel uiting te geven aan haar trauma's een gefrustreerde seksualiteit.
Aan de andere kant, in de loop van de tijd geven die visioenen haar de enige mogelijkheid om op te vallen binnen de kloosterorde. Zij kan langs deze weg haar ambities als opgeleide dochter van een rijke familie verwezenlijken. Hoe gekker haar visioenen en uiterlijke kenmerken (stigmata) worden, hoe meer aandacht zij krijgt. Zij krijgt directe aandacht van Bartolomea, van haar andere Zusters, van de Abdis, van mannen. Uiteindelijk weet ze al die aandacht om te zetten in politieke macht binnen het klooster en ook wereldlijke macht daarbuiten.
En dat is nog niet alles. Er valt nog veel te vertellen over het contrast tussen lichamelijk genot en kastijding, over religieuze waanzin en hysterie in tijden van onverklaarbare ziekte (ook iets dat terugkomt in de huidige dag, in
The Seventh Seal en in de tentoonstelling over
de Pest) en over de corrumperende werking van de macht.
Al met al een intrigerende film.
